tedarik – Dr. Fulya Gürbüz

Bej Kitap: ABD ekonomisi ılımlı büyüdü, istihdam zayıfladı, fiyatlar yüksek seyretse de beklenti ılımlı

Amerikan Merkez Bankası (Fed), 12 Fed Bölgesindeki ekonomik aktiviteyi ölçen ve 2022 yılı 29 Ağustos-6 Ekim dönemini kapsayan anket sonuçlarını senenin yedinci Bej Kitap raporu ile yayınladı.

29 Ağustos-6 Ekim döneminde, bir önceki rapor dönemine göre; Bölgeler arasında farklılıklar olsa da ekonomik aktivite ılımlı bir büyüme sergiledi, istihdam çoğu Bölgede ılımlı arttı, bazı Bölgelerde yavaşlama kaydedilse de enflasyondaki yükseliş sürdü. Söz konusu gelişmeler, enflasyonu yavaşlatmayı hedefleyen Fed’in 2 Kasım tarihli para politikası toplantısında 75 baz puanlık faiz artırım beklentisini destekliyor. Gelelim detaylara…

Ekonomik aktivite ülke genelinde ılımlı seyretti

Toplam 12 Fed Bölgesinden toplanan verilere göre; dört Bölgede ekonomik aktivite önceki rapor döneminde göre değişmezken, iki Bölge’de gerileme kaydetti. Yüksek faiz oranları, enflasyon ve tedarik kesintileri talepte yavaşlamaya/zayıflığa sebep oldu.

. Zorunlu olmayan (ihtiyati) harcamalardaki azalmanın etkisiyle perakende satışlar önceki rapor dönemine göre yatay kaldı. Otomotiv satıcıları; kısıtlı stok, yüksek fiyatlar ve artan faiz oranlarına bağlı olarak kalıcı bir durgunluğa işaret etti.

. Turizmde güçlü artış yaşandı, iş seyahatlerinde canlanma kaydedildi.

. İmalat sektörü aktivitesi birkaç Bölgede düşse de tedarik zincirindeki iyileşmeye bağlı olarak çoğu Bölgede ya yatay kaldı ya da arttı.

. Finans dışı hizmetlere olan talep arttı. Liman aktivitesi güçlü artarken, tır taşımacılığı ve navlun talebi karışık bir görünüm sergiledi.

. Uzun vadeli konut kredi faizlerinin artması ve yükselen konut fiyatlarına bağlı olarak apartman dairelerine olan talep arttı, endüstriyel kiralama güçlü seyrini korurken ofis talebi cansız kaldı.

. Konut amaçlı gayrimenkul kredilerinde daralmaya bağlı olarak çoğu Bölgede bankacılık sektörü kredi hacminde düşüş kaydedildi.

. Enerji sektörü ılımlı büyürken, kuraklık ve yüksek girdi maliyetleri tarım sektörünü etkilemeye devam etti.

. Talepteki zayıflığa bağlı olarak artan büyüme endişeleri ekonomik görünüm beklentilerinde bozulmaya sebep oldu.

İstihdam zayıflıyor

İstihdam çoğu Bölge’de hafiften ılımlıya doğru bir artış kaydetti. Bazı bölgelerde istihdam talebinde azalma yaşanırken, bazılarında ise ekonomik görünümdeki endişeler istihdam alımını duraklattı hatta raporda istihdam alımını dondurduklarına dair söyleme dikkat çekildi. Ücretlerde ise artış eğilimi sürdü.

Fiyatlarda ılımlı artış beklentisi hakim

Fiyat artışları yüksek seyretmeye devam ederken bazı Bölgelerden yavaşlama sinyalleri geldi. Birçok endüstride girdi maliyetlerinde belirgin artışlar yaşanırken; bazı emtia, petrol ve navlun maliyetlerinde düşüş kaydedildi.

Satış fiyatları ise bazı Bölgelerde güçlü artarken bazılarında ılımlı artışlar yaşandı. Rapor dönemini kapsayan geçmiş altı haftada girdi maliyetlerindeki artışların müşterilerin geri durmasına bağlı olarak satış fiyatlarına doğrudan yansıtılamadığına dikkat çekildi. Önümüzdeki döneme ilişkin anket katılımcılarının beklentisi fiyat artışlarının ılımlı kalacağı yönünde.

Ilımlı büyüyen ABD’de görünüm bozuluyor: Tedarik ve fiyat

ABD Merkez Bankası Fed, 3 Ocak-17 Şubat dönemini kapsayan Mart ayı Bej Kitap (Beige Book) raporunu yayınladı.

Ocak ayı Bej Kitap raporuna kıyasla;

. Tüketici harcamaları hafif zayıfladı, otomotiv sektörü karışık görünüm ortaya koydu, imalat sektörü ılımlı büyüdü, tedarik zinciri sorunu ve düşük stoklar özellikle inşaat sektörünü aşağı baskıladı, konut talebi artsa da düşük stok sebebiyle ev satışları aynı kaldı, enerji sektörü ılımlı büyüdü.

. Kredi hacmi aynı kalsa da finansal koşullar kısmen zayıfladı.

. İstihdam ılımlı arttı, ücret artış hızı kısmen zayıfladı.

. Yüksek işgücü ve özellikle nakliye ücretleri ile artan talep girdi maliyetlerini yukarı çekti. Maliyetlerdeki artış çıktı fiyatlarına yansıtıldı. Fiyatların önümüzdeki dönemde de artmaya devam edeceği bekleniyor.

. Gelecek 6 ay için ekonomik görünüm olumlu olsa da artan belirsizliklere dikkat çekildi.

Küresel olarak yüksek enflasyon riski artıyor…

Mart ayı Bej Kitap Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiği 24 Şubat tarihi öncesi dönemi kapsadığı için 20 Nisan’da yayınlanacak Bej Kitap’ta görünüm daha farklı olacak. İşgalin uzaması arz kısıtları, yüksek taşıma ve enerji maliyetleri sarmalında enflasyonu yukarı yönlü hızlandırarak mal ve hizmet üretimini aşağı baskılayacaktır. Fed Başkanı Powell 16 Mart’ta yapılacak para politikası toplantısında 25 baz puanlık ölçülü bir faiz artırımına gidileceğini söyledi.

Dr. Fulya Gürbüz

Grafik: Küresel imalat neden zayıflıyor?

IHS Markit, her ay başında J.P.Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI verilerini yayınlanıyor. (PMI: Satın alma müdürleri endeksi (Purchasing Managers’ Index))

Küresel imalat sektörü Kasım ayında büyüdü

J.P.Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI endeksi Kasım ayında önceki aya göre 0,2 puan artışla 54,3 seviyesine yükseldi. (Veriyi doğru anlamak için: Endeks 50 seviyesinin üzerindeyse küresel imalat sektörünün önceki aya göre büyüdüğünü, altındaysa küçüldüğünü anlıyoruz.)

Endeks önceki aya göre 0,2 puan yükselse de alt endeksler olan üretim (aşağıdaki grafikte yeşil çizgi), yeni siparişler ve yeni ihracat siparişlerinin aylık büyüme hızı Ekim ayına göre yavaşladı; istihdam artışı ile girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarının artış hızları Ekim ayına göre hızlandı.

Yukarıdaki grafikte; 2021 yılının başlarından itibaren PMI üretim endeksinin (yeşil çizgi) 55 seviyelerinden aşağıya doğru gerilediğini, iki ay geriden açıklanan küresel imalat sektörü üretim hacminin yıllık değişimlerinin (turuncu çizgi) ise yavaşladığını görüyoruz.

Küresel imalat sektöründe üretim neden yavaşlıyor?

Aşağıdaki grafikte görebileceğiniz gibi son dönemde tüketim malları üretimi (kırmızı çizgi) artmaya başladı. Bunun en önemli sebebi Kovid-19’da ikinci-üçüncü dalgalara ilişkin kısıtlamaların gevşetilmesi. Öte yandan kısıtlamaların gevşemesinin yarattığı talep artışı ve tedarik zincirindeki sorunları azaltmak amacıyla yaz döneminde ara mal üretim (mavi çizgi) artışı hızlansa da Kasım ayında yatay kaldı, yatırım malları üretim artış hızı (mor çizgi) ise 2021 yılı başından beri yavaşlamasını sürdürdü. Bu gelişmelerin ana sebebi Kovid-19’a bağlı arz kısıtları ve tedarikteki sorunlar.

Pandemi kaynaklı sorunlar sürdükçe enflasyondaki hızlanma ve üretim kaybı devam edecek.

Dr. Fulya Gürbüz

Küresel talep artışı stokları eritirken, enflasyonda zirveleri zorluyor

IHS Markit, Haziran ayı küresel imalat ve hizmet sektörlerine ilişkin ilk tahminlerini yayınladı. Kurum, her ayın dördüncü haftasında mevcut ayın ABD, Avustralya, Euro Bölgesi, İngiltere ve Japonya hizmet ve imalat sektörlerinden ilk tahminlerini yayınlıyor. Haziran ayı raporlarında, Avustralya ve Japonya’nın Covid-19 kısıtlamaları ve tedarik zincirindeki sorunlardan olumsuz etkilendiğini, diğer bahsi geçen ekonomilerde ise aktivitenin hızlandığını, kötüleşmeye devam eden tedarik zinciri sorunlarına bağlı olarak artan talebi karşılamakta yetersiz kalınması sebebiyle stokların azaldığını ve enflasyonist baskının arttığını okuduk.

Aşılamada hızlanmanın ve beraberinde Covid-19 kısıtlamalarının gevşetilmesinin sonucu olarak Haziran ayı hizmet ve imalat sektörleri satın alma müdürleri endeksleri (PMI) hızlı bir iyileşmeye işaret etti. Almanya’da özellikle hizmet sektöründeki hızlanma ve artan ihracat siparişleri imalat sektörünün de önceki aya göre büyümesini destekleyen faktörler oldu. Hizmet ve imalat sektörlerindeki büyüme istihdamın da artmasına sebep oldu. Talep artışları hem girdi maliyetlerinde hem de çıktı fiyatlarında artışı beraberinde getirirken özellikle hizmet sektöründeki fiyat artışları daha sert olarak gözlendi. Tedarik süreleri dikkate alındığında pandeminin ilan edildiği Mart 2020’den bu yana Almanya’da Haziran ayında bir ilk yaşandı: Tedarik süreleri önceki aya göre kısaldı.

Fransa raporunda ise hizmet ve imalat sektörlerindeki Haziran ayında üretim ve istihdamda kaydedilen büyümeye, fiyatlar tarafında da artışa ek olarak ihracat siparişlerinin son beş aydır artışını koruduğu notunu okuduk. Almanya’nın aksine Fransa ve diğer ekonomilerin tedarik sürelerinde artış söz konusu.

Euro Bölgesi genelinde Haziran ayına ilişkin gelişmeler ise şöyle sıralanıyor: Özellikle seyahat kısıtlamalarının gevşetilmesiyle talep tarafındaki hızlanma imalat sektörü üretiminin önüne geçti, söz konusu büyüme istihdam ve enflasyonist baskılarda artışı beraberinde getirdi, tedarik süreleri uzadı, stoklar azaldı, hizmet sektöründe en hızlı büyümeyi Almanya kaydetti. Raporda, Avrupa ve küresel bazda artan talep artışına karşın hem hammadde hem de nitelikli işgücü yetersizliğinin önümüzdeki aylarda fiyatlar üzerindeki baskıyı artırmaya devam edeceği vurgulandı.

Euro Bölgesi’nden ayrılan İngiltere’de de Haziran ayında üretim, istihdam ve enflasyon baskılarındaki artış sürdü. Raporda, nitelikli istihdamdaki yetersizliğin ücret artışlarını beraberinde getirdiği ve enflasyon üzerinde yapışkanlık yarattığına dikkat çekiliyor. Talep tarafında ise, Euro Bölgesine benzer olarak yurt içi talepteki artış hızı ihracat siparişlerinin üzerinde seyretti.

Amerika kıtasına geçtiğimizde, Avrupa’ya benzer olarak ABD hizmet ve imalat sektörlerinde artan siparişler nitelikli istihdam bulmada zorluklara sebep oluyor. Fiyatlar tarafında, imalat sektörü hammadde ve yakıt maliyetlerine; hizmet sektörü ise ücret artışları, artan ulaştırma ve yakıt maliyetlerine dikkat çekiyor.

Dr. Fulya Gürbüz

Küresel imalat sektöründeki iyileşme Türkiye’yi de olumlu etkiledi

İstanbul Sanayi Odası ve IHS Markit işbirliğiyle hazırlanan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Mart ayında önceki aya göre 0,9 puan artışla 52,6 seviyesine yükseldi. PMI endeksinde 50,0 değerinin üzerindeki rakamlar sektörde genel anlamda iyileşmeye işaret ediyor. Yayınlanan raporda yer aldığı üzere Mart ayında “yeni siparişler yeniden büyümeye geçerken, üretim ve istihdamda artışlar devam etti, ham madde teminindeki zorluklar sürdü”. Siparişlerdeki artışın ana etkeni ihracat siparişlerindeki hızlanma oldu. Küresel yük taşımacılığındaki sıkıntılar, ham madde teminini zorlaştırırken teslimat süreleri Şubat’a göre yükseldi. Mart ayında Türk lirasındaki değer kaybıyla birlikte girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları hızla yükseldi. Artan siparişler ve üretimin etkisiyle imalat sektöründe istihdam artışı sürdü.

Özellikle en büyük ticaret ortağımız olan Almanya ve Euro Bölgesinde imalat sektörlerinin Mart ayında büyüme kaydetmesi, Türkiye’nin ihracat siparişlerini artırırken üretim artışı ekonomik büyümeyi destekledi. Dolayısıyla 2021 yılının ilk çeyreğinde imalat sektöründe kaydedilen görece ılımlı iyileşmeler, sanayi üretimini dolayısıyla da GSYH büyümesini destekleyen en önemli faktör olarak karşımıza çıktığını söyleyebilirim.

Benzer şekilde, 31 Mart’ta MÜSİAD tarafından yayınlanan ve PMI endeksleriyle benzer metodoloji ortaya koyan Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi de Mart ayında bir önceki aya göre 0,9 puan azalarak 50,8 seviyesine gerilemesine rağmen 50 üzerindeki referans değeriyle büyüme bölgesinde kaldığını gösterdi. Yeni siparişler önceki aya göre 0,3 puan düşerek 47,6 seviyesine gerilemesine rağmen üretim endeksi önceki aya göre 4,2 puan artışla 53,0 seviyesine yükseldi. Her iki PMI endeksi de Türkiye’de imalat sektörünün satın alımlarını Mart ayında hızlandırsa da sınır ötesi tedarik zincirindeki sorunlar sebebiyle stoklarda düşüş yaşanmasına sebep olduğunu ortaya koydu. Öte yandan SAMEKS endeksi imalat sektöründeki istihdam artış hızının Mart ayında önceki aya göre sert düşüş yaşadığı işaretini aldık.

IHS Markit verilerine göre, özetle Covid-19 kısıtlamalarının küresel bazda vaka sayılarında iyileşme getirmesiyle birlikte Mart ayında özellikle ihracat siparişleri ve üretimde artış eğilimi gözlenirken, tedarik zincirindeki sıkıntılar girdi maliyetlerini ve paralelinde çıktı fiyatlarını artırarak enflasyonist baskının artmasına sebep oluyor. Küresel siparişlerdeki iyileşmeler Türkiye’nin ihracat siparişlerindeki artışı destekliyor. Daha detaylı olarak, bölgeler ve ülkeler bazında küresel imalat sektöründeki gelişmeleri aşağıda sizler için özetledim.

AMERİKA

ABD (58,6’dan 59,1’e): Yurt içi ve ihracat yeni siparişlerindeki sert artışa rağmen ham madde kısıtları sebebiyle üretim ılımlı bir artış kaydetti; istihdam, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı.

Brezilya (58,4’ten 52,8’e): Covid-19 kaynaklı yeni kısıtlamaların etkisiyle yeni siparişler, istihdam ve üretim daralma bölgesine geçti; enflasyon siparişleri durakladı. Tedarik zincirinde artan sorunla tedarik sürelerinin uzamasına, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarının artışına sebep oldu.

Kanada (54,8’den 58,5′): Üretim, yeni yurt içi ve ihracat siparişleri, satın alımlar, istihdam, tedarik süreleri, enflasyonist baskılar arttı.

EURO BÖLGESİ

Almanya, Avusturya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Yunanistan ülkelerini kapsayan Euro Bölgesi PMI endeksi Mart ayında aylık 4,6 puan artışla 62,5 seviyesine yükseldi. Endeksteki tüm ülkelerin imalat sektörü PMI endeksleri artan yurt içi ve ihracat siparişlerinin desteğiyle Mart ayında kaydettikleri 51-67 aralığındaki değerlerle Şubat ayına göre büyüme kaydetti. En düşük büyüme performansı 51,8 seviyesi ile Yunanistan’a ait. En büyük ticaret ortağımız olan Almanya PMI endeksi 66,6 seviyesi ile tarihi zirvesine yükseldi. Almanya imalat sektörünün büyümesinde ana etken başta Çin olmak üzere Asya ve ABD’den gelen yeni ihracat siparişlerdeki artışların devam etmesi. Artan talep ve tedarik zincirindeki sıkıntılar, Euro Bölgesi genelinde girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarında sert artışlara sebep oldu. Siparişler ve üretimdeki artışlar Bölge genelinde imalat sektörü istihdamında artışı da beraberinde getirdi.

İngiltere: En büyük ihracat pazarlarımızdan olan İngiltere imalat sektörü PMI endeksi Mart ayında 58,9 seviyesi ile son 10 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Yurt içi ve ihracat siparişlerindeki artışla üretim ve istihdam artış kaydetti. İhracat siparişlerinin özellikle Avrupa, Asya ve ABD kaynaklı artışlar olduğuna dikkat çekildi. Tedarik zincirindeki kısıtlar ham madde sıkıntılarına sebep olmakla birlikte girdi maliyetleri son 50 ayın en hızlı artışını kaydetti, maliyet artışları çıktı fiyatlarına yansıtıldı.

ASYA VE UZAK-DOĞU

Avustralya (56,9’dan 56,8’e): Üretim, yurt içi siparişler arttı, ihracat zayıfladı; tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı.

Çin (50,9’dan 50,6’ya): Üretim, yurt içi siparişler ve istihdam ılımlı artış kaydetti; ihracat siparişleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yükseldi, tedarik sürelerindeki artış zayıfladı.

Endonezya (50,9’dan 53,2’ye): Üretim, yurt içi siparişler, istihdam, tedarik süreleri, girdi maliyetleri arttı; çıktı fiyatlarındaki artış sınırlı kaldı, ihracat siparişleri düştü.

Güney Kore (55,3 ile değişmedi): Üretim, yurt içi ve ihracat siparişleri, istihdam, tedarik süreleri arttı; girdi maliyetlerindeki artış kısmen çıktı fiyatlarına yansıtıldı.

Japonya (51,4’ten 52,7’ye): Üretim (özellikle otomotiv ve yarı iletkenler), yurt içi siparişler, istihdam, tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı; Çin dahil Asya ülkelerinden gelen talebe rağmen ihracat siparişlerindeki artış sınırlı kaldı.

Malezya (47,7’den 48,9’a): Üretim, yurt içi siparişler, istihdam arttı, ihracat siparişleri düştü; tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı.

Myanmar (27,7’den 27,5’e): Askeri darbenin getirdiği siyasi kargaşa ve ülke genelindeki protestolar sebebiyle fabrikalar kapalı. Hammadde sıkıntısı ve yerel para birimindeki sert kayıplar fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturuyor.

Rusya (51,5’ten 51,1’e): Üretim ve yurt içi siparişlerde ılımlı artış kaydedildi, ihracat siparişleri düştü; tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı.

Tayland (47,2’den 48,8’e): Yeni ihracat siparişleri arttı; üretim, yurtiçi siparişler ve istihdam azaldı; tedarik süreleri, girdi maliyetleri arttı, çıktı fiyatları değişmedi.

Tayvan (60,4’ten 60,8’e): Üretim, yurt içi ve ihracat siparişleri, istihdam, tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı.

Vietnam (51,6’dan 53,6’ya): Üretim, yurt içi ve ihracat siparişleri, istihdam, tedarik süreleri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı. Çelik fiyatları ve Çin’den temin edilen ürünlerdeki fiyat artışları girdi maliyetlerinin artmasında etkili oldu.

Dr. Fulya Gürbüz

SAMEKS Sanayi ve Hizmet Endeksleri zayıf büyüme sinyali verdi

SAMEKS Sanayi Endeksi yavaşlayarak da olsa son üç aydır büyümesini sürdürüyor…

SAMEKS Sanayi Endeksi Şubat ayında yeni siparişlerin önceki aya göre azaldığını gösterdi. Takvim ve mevsimsellikten arındırılmış yeni siparişler alt endeksi Ocak ayındaki 50,6 değerinden Şubat ayında 48,2 seviyesine geriledi. Endeksin 50 altındaki seviyeler endeksin önceki aya göre gerilediğini, 50 üzerindeki değerler ise büyüdüğünü gösteriyor.

Benzer şekilde üretim alt endeksi de Ocak ayındaki 58 seviyesinden Şubat ayında 48,7 seviyesine geriledi. Stokların ise önceki 44,8 seviyesinden 47,7 seviyesine yükselmiş olması stoklardaki düşüşün Şubat ayında yavaşladığına işaret etti.

Elbette endeks detaylarında iyi haberler de var:

. Sanayi sektöründe satın alımlar önceki ay kaydedilen 54,3 seviyesinden 58,6 seviyesine yükselerek satın alımlardaki artışta hızlanmaya işaret etti.

. Sanayi sektöründe istihdam artışında Şubat ayında hızlanma yaşandı; istihdam alt endeksi önceki ay kaydettiği 58,4 seviyesinden 63 seviyesine yükseldi.

. Tedarikçilerin teslimat süreleri 58,4 seviyesi ile Temmuz 2020’den bu yana görülen iyileşme eğilimini koruduğunu gösterdi.

Tüm bu verilere dayanarak SAMEKS Sanayi Endeksi 2021 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 1,8 puan azalarak 51,9 seviyesine gerilemiş oldu. Sanayi Endeksi Aralık ayı dahil olmak üzere son üç aydır aldığı 50 üzerindeki değerlerle büyüme eğilimini koruyor.

YORUM

Bir önceki hafta en büyük ticaret ortağımız olan Euro Bölgesinden gelen Şubat ayı imalat sektörü PMI verileri olumlu sinyaller vermiş, bu sebeple Türkiye’nin sanayi sektörünün Şubat ayında söz konusu gelişmeden olumlu etkilenip etkilenmediğini sorgulamıştık. Nitekim SAMEKS Sanayi Endeksi, yeni siparişlerdeki azalmanın etkisiyle üretimin azaldığını, azalan stoklara bağlı olarak satın alımlar ve istihdamdaki artışın etkisiyle sanayi sektörünün yavaşlayan bir hızla da olsa büyümeye devam ettiğini gösterdi. Sanayi sektöründeki büyümenin, küresel tedarik zincirindeki sorunlara bağlı olarak stok artırma gayreti ve bunun da istihdam talebini canlı tuttuğunu düşünüyorum. Üretimdeki azalmanın talep daralmasından kaynaklandığı aşikar ancak yeni siparişler alt endeksinin “iç piyasa” ve “ihracat” siparişleri şeklinde yayınlanmaması sebebiyle talep tarafı hakkında detaylı bir yorum yapamıyorum. Daha detaylı yorum yapabilmek için Pazartesi günü açıklanacak olan Şubat ayı İSO İmalat Sektörü PMI verilerini ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanacak olan Şubat ayı dış ticaret verilerini bekleyeceğiz.

SAMEKS Hizmet Endeksi son dört aydır büyümeye devam ediyor…

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksi, 2021 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre 4,9 puan azalarak 51,9 seviyesine geriledi. Sektörde iş hacmi ve stoklar önceki aya göre düşerken tedarik sürelerinde artış yaşandı. Hizmet Endeksinde Şubat ayında büyüme kaydedilmesinin ana etkenleri ise satın alımlar ve istihdamdaki artışların önceki aya göre artmasıydı.

YORUM

SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksinin Şubat ayında zayıflama kaydetmesi geçen hafta TÜİK tarafından açıklanan Şubat ayı Hizmet Sektörü Güven Endeksindeki yavaşlamayı teyit etti. Hizmet sektöründe, satın alımlardaki ve istihdamdaki büyümede Hükumet tarafından gelen Mart ayında kademeli açılmalara yönelik söylemlerin etkisi olduğunu düşünüyorum.

Dr. Fulya Gürbüz

Küresel imalat sektörlerinden olumlu sinyaller geldi

25-29 Ocak haftasına imalat ve hizmet sektörleriyle ilgili verilerle başlayacağız. Biliyoruz ki yüksek enflasyon ve yüksek faiz mal ve hizmet üreticilerinin üzerinde ağır bir yük oluşturuyor özellikle de pandeminin daha da kötüleştirdiği işsizlik artışlarının ve gelir seviyesindeki azalmaların tüketici talebini aşağı çekmeye devam ederken. Yurt içinde hane halkının kemerleri daha da sıktığı, hizmet sektörünün de Kovid-19 ile mücadelede kapatmaların etkisiyle iş yapma kabiliyetinin durma noktasına geldiği bir ortamda gözlerimiz elbette imalat sektörünü doğrudan etkileyen yurt dışı talepte yani ihracat siparişlerinde.

Türkiye’nin ihracat performansıyla ilgili olası ipuçlarını Cuma günü açıklanan Ocak ayı IHS Markit küresel PMI (satın alma müdürleri endeksi) ilk tahminlerinde bulmaya çalıştım. IHS Markit PMI verileri ve ekonomik büyümeyi gösteren GSYH verilerinin benzer yönde hareket ettiklerini hatırlatalım.

IHS Markit her ayın üçüncü haftasında ABD, Almanya, Avustralya, Euro Bölgesi, Fransa, İngiltere ve Japonya hizmet ve imalat sektörleriyle ilgili ilk tahminlerini yayınlıyor. Ocak ayı PMI ilk tahminlerinden; Kovid-19 kaynaklı ikinci ve üçüncü dalga kapatmalar ve kısıtlamaların ABD haricinde diğer ülke ve bölgelerin hizmet sektöründeki kan kaybını arttırdığı, tedarik zincirindeki sorunların tüm ülkelerin imalatını olumsuz etkilediği, arz kısıtlarının girdi maliyetlerini artırırken çıktı fiyatlarında indirimlere gidildiği, öte yandan aşılamanın başlamasıyla beklentilerin iyimser olduğu ve bunun istihdam tarafında işe alımları beraberinde getirdiği sinyallerini aldık.

PMI raporlarında, imalat sektörlerine odaklandığımızda;

. Euro Bölgesi genelinde arz tarafındaki kısıtların üretimi zayıflattığını,

. Almanya’da özellikle Çin ve ABD’den gelen ihracat siparişlerinin arttığını, sınırlı yük kapasitesi ve yetersiz konteyner sayısının tedarik zincirini kısıtladığını;

. ABD’de imalat sektörü genelinde ve üretiminde ihracat siparişlerinin de desteğiyle büyümenin güçlenerek devam ettiği, artan imalat maliyetleri ve satış fiyatlarının enflasyon üzerinde yukarı yönde baskı yarattığını;

. Japonya’da ve Fransa’da ihracat siparişlerindeki düşüşün Ocak ayında zayıfladığı, Fransa’da tedarikteki sorunların özellikle metaller olmak üzere hammadde fiyatlarındaki artışın üretim maliyetlerini sert artırırken çıktı fiyatlarında indirime gitmeye devam ettiklerini okuduk.

AB’den ayrılan ve Türkiye’nin son zamanlarda ihracat hacminde önemli bir yer tutan İngiltere’de Kovid-19 kaynaklı üçüncü ulusal kapatmaların sonucu olarak hizmet sektörü sert bir darbe alırken; tedariklerdeki gecikmeler, artan üretim maliyetleri ve azalan ihracat siparişleri İngiltere imalat sektöründeki büyümeyi zayıflattı. Ocak ayında İngiltere’de ihracat siparişlerindeki azalmanın imalat sektöründeki büyümeyi zayıflatmasının Türkiye ihracatını ne derecede etkilediğini bilmek faydalı olacak zira arz tarafındaki kısıtlara rağmen Türkiye’nin 2020 yılının son dört ayında İngiltere’ye ihracatını artırmış olması ve bu eğilimi Ocak ayında da sürdürebilmesi Türkiye’nin arz zincirindeki konumu açısından önemli bir gösterge olacak.

İhracat hacmimizin en yüksek olduğu Euro Bölgesi ve ABD imalat sektörlerinden Ocak ayında gelen olumlu sinyaller ise Türkiye’nin ihracat performansı hakkında olumlu bir işaret verdi. Ticaret Bakanlığı Şubat ayı başında Ocak ayı dış ticaret verilerini açıklayacak. 29 Ocak Cuma günü TÜİK’in açıklayacağı Aralık ayı nihai dış ticaret verileri ise sürpriz olmayacak zira Ticaret Bakanlığının Ocak ayı başında yaptığı duyuruda Aralık ayı ihracat ve ithalat hacminin Kasım ayına göre artış kaydettiğini görmüştük.

Dr. Fulya Gürbüz

COVID-19, Dünya imalat sektörü üzerinde kara bir bulut

IHS Markit işbirliğiyle hazırlanan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Kasım ayında önceki aya göre 2,5 puan düşüşle 51,4 seviyesine geriledi. Yayınlanan raporda “koronavirüs (COVID-19) salgınında yaşanan ikinci dalganın etkisiyle Türk imalat sektöründeki toparlanmanın Kasım’da hız kaybettiği” ifade edildi. Endeksin 50,0 değerinin üzerinde ölçülen tüm rakamlar sektörde genel anlamda iyileşmeye işaret ediyor.

COVID-19 vaka sayılarının artmasının etkisiyle müşteri talebi ve üretim süreçleri olumsuz etkilenirken, yeni siparişler ve üretim yavaşladı. Yeni ihracat siparişleri ivme kaybetti. Söz konusu ivme kaybında özellikle en büyük ticaret ortağımız olan Avrupa’nın aldığı ihracat siparişlerindeki artışta yaşanan yavaşlamanın etkisi var. Elbette bu gelişmede ihracat ürünlerimizin teknolojik olarak talebi karşılamakta yeterli olup olmadıklarının cevabını da bilmek isterdim.

Öte yandan, Kasım ayıyla birlikte imalat sektörü istihdamı son 6 aydır yükselişini sürdürüyor. COVID-19 sebebiyle küresel çapta artan kısıtlamaların önümüzdeki aylarda devam etmesi halinde ihracat performansımızla birlikte sektör istihdamında da bozulma ihtimali yüksek.

COVID-19 kaynaklı olarak tedarik zincirindeki bozulmalar ise teslimat sürelerinin uzamasına, paralelinde girdi stoklarının da azalmasına sebep oldu. Türk lirasındaki değer kaybının etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarında hızı düşse de artış sürdü.

Dünyada imalat sektörü PMI verileri ne söylüyor?

Kasım ayında imalat sektöründeki yavaşlama sadece Türkiye’ye özgü değil. Ülke ve bölge bazında farklılık gösterse de COVID-19 kaynaklı kısıtlamaların artması talep üzerinde azalmaya sebep olurken istihdamda düşüş, tedarik zincirindeki bozulmalara bağlı girdi maliyetlerinde artış var. Artan rekabetin etkisiyle girdi maliyetleri kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılmış durumda.

Aşağıda halihazırda IHS Markit tarafından yayınlanmış ülke ve bölge bazında PMI raporlarının özetlerini sıraladım. Parantez içindeki rakamların ilki Ekim ayı PMI değerlerini, ikincisi ise Kasım ayı değerlerini gösteriyor. 50 üzerindeki değerler imalat sektöründe bir önceki aya göre büyümeye, aşağısındaki değerler ise daralmaya işaret ediyor. Rakam 50’nin üzerindeyse ve önceki aya göre düşüşle hala 50’nin üzerinde kalmışsa sektörde büyümenin yavaşlayarak da olsa sürdüğü yorumunu, önceki aya göre yükselmişse sektördeki büyümenin hızlanarak devam ettiği yorumunu yapıyoruz. 50’nin altındaki değerlerdeki düşüş daralmanın arttığına, yükseliş ise daralmada yavaşlamaya işaret ediyor.

(Not: Aşağıda ülke raporu özetleri en son yayınlanandan en önce yayınlanana göre sıralandı. Ülkelerin yanına iliştirilmiş parantez içindeki sayıların ilki Ekim ayı PMI değerlerini, ikincisi Kasım ayı değerlerini gösteriyor.)

Meksika (43,6 – 43,7) Kovid-19 vakalarındaki artış satışlarda, ihracat siparişlerinde satın alım ve üretimde sert düşüş getirdi; istihdamdaki düşüş zayıfladı. Artan girdi maliyetlerine rağmen satışları artırabilmek adına çıktı fiyatlarında indirime gidildi.

Kolombiya (51,7 – 52,1): Siparişlerdeki artışa paralel olarak satın alımlar, istihdam ve üretim artış kaydetti. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yükseldi. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşmede kısmi bozulma görüldü.

ABD (53,4 – 56,7): Güçlü yurt içi ve yurt dışı talebe bağlı olarak üretim arttı, istihdamda kısmi iyileşme yaşandı, tedarik zincirindeki kesintilere istinaden artan girdi maliyetlerine bağlı olarak çıktı fiyatları yükseldi. Yeni ihracat siparişlerindeki artış yeni yurt içi siparişlerdeki artışa kıyasla sınırlı kaldı. Aşıya yönelik iyimserlik ve yeni siparişlerdeki artışın etkisiyle gelecek 12 ayda üretim beklentilerindeki iyileşme devam etti.

Kanada (55,5’ten – 55,8’e): Yüksek iç talebe bağlı olarak üretim, satın alımlar ve işe alımlar arttı. İhracat siparişlerindeki artış sınırlı kaldı. Hammadde ve taşıma maliyetlerindeki artışın etkisiyle girdi maliyetleri ve paralelinde çıktı fiyatları yükseldi. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşme devam etti.

Brezilya (66,7 – 64,0): İhracat siparişlerindeki güçlü artışa bağlı olarak üretim, satın alımlar ve istihdam arttı. Hammadde kıtlığı, ülke para birimindeki değer kaybı yüksek talep etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert artış kaydetti.

İngiltere (53,7 – 55,6): Üretim ve yeni siparişler arttı. Avrupa, Asya ve ABD kaynaklı olmak üzere ihracat siparişleri artış kaydetti. Brexit öncesi satın alımlar arttı. Girdi maliyetlerindeki artış çıktı fiyatlarına yansıtıldı.

Euro Bölgesi (53,8 – 54,8): Üretim ve yeni siparişlerdeki artış sürmesine rağmen işten çıkarmalar devam etti. Özellikle Avrupa ve Çin kaynaklı siparişlerin etkisiyle ihracat siparişleri yavaşlayarak da olsa artmaya devam etti. Girdi maliyetleri artarken çıktı fiyatlarındaki artış sınırlı kaldı. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşmeye hızlandı.

Rusya (46,9 – 46,3): Kovid-19 kısıntıları sebebiyle iç talep düşerken ihracat siparişlerinde artış yaşandı. Talepteki düşüşün etkisiyle üretim düştü, işten çıkarmalar hızlandı. Arz kısıntıları ve taşıma maliyetlerindeki artış girdi maliyetlerinin artmasına ve söz konuşu artışın kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılmasına sebep oldu. Beklentilerde hafif iyileşme yaşandı.

Hindistan (58,9 – 56,3): Tüketim malları talebine bağlı olarak üretim arttı. İhracat siparişlerindeki artış hız keserek sürdü. Satın alımlardaki artış hızında yavaşlama görüldü. Sosyal mesafe kısıdından dolayı istihdam azalmaya devam etti. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı. Gelecek 12 aydaki üretim beklentilerindeki iyimserlik kamu politikaları, para birimindeki değer kaybı ve Kovid-19 kaynaklı belirsizliklere bağlı olarak kısmen bozuldu.

Çin (53,6 – 54,9): İç talep kaynaklı yeni siparişlerdeki artışın etkisiyle üretim arttı, ihracat siparişlerinde artış sınırlı kaldı. İşe alımlardaki artış devam etti. Arz kısıtlarından dolayı tedarik süreleri uzadı. Talep artışı ve yüksek hammadde fiyatları girdi maliyetlerinin artmasına sebep olurken çıktı fiyatlarındaki artış görece düşük kaldı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Japonya (48,7 – 49,0): Üretim ve yeni siparişlerdeki düşüş yavaşladı. Siparişlerdeki düşüş son 23 aydır aralıksız sürüyor. İhracat siparişlerindeki düşüş için özellikle Avrupa’nın uyguladığı virüs kısıtlamaları not ediliyor. İstihdamda düşüş yavaşlayarak da olsa sürdü. Girdi maliyetlerindeki artış yavaşlarken çıktı fiyatlarında rekabet kaynaklı düşüşler kaydedildi. Hammadde erişimine zorluklar tedarik sürelerinin uzamasına sebep oldu. Hem girdi hem de nihai ürün stokları azaldı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Güney Kore (51,2 – 52,9): Üretim ve yeni siparişler hızlandı, işe alımlar arttı. Yurt içi talep ve ihracat siparişleri ivmelendi. İhracat siparişlerindeki artışın özellikle Çin ve Japonya başta olmak üzere Asya-Pasifik bölgesinden kaynaklandığı belirtildi. Satın alımlar artarken tedbir amaçlı olarak stok alımları arttı. Yüksek hammadde fiyatlarına bağlı olarak girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Tayvan (55,1 – 56,9): Yurt içi ve yurt dışı talep artışına bağlı olarak üretim artsa da işe alımlarda temkinlilik hakimdi. İhracat siparişleri Şubat 2018’den bu yana en yüksek artışını kaydetti. Satın alımlar arttı. Pandeminin tedarikçiler üzerinde oluşturduğu zorluklar sebebiyle tedarik süreleri uzadı. Arz kısıtları ve artan talebin etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yükseldi. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Endonezya (47,8 – 50,6): Kovid-19 kaynaklı kısıtlamalardaki gevşemeye bağlı olarak üretim artsa da yeni siparişlerdeki artış sınırlı kaldı. Bunda stok ve kapasiteye yönelik temkinli tutumun girdi stoklarına yatırımın önüne geçmesi etkili oldu, ara mal üreticilerinin satışları düştü, birikmiş işler azaldı, istihdamdaki gerileme devam etti. Tedarik edinimindeki zorluklar sebebiyle tedarik süreleri uzadı. Hammadde fiyatlarındaki artış ve ülke para biriminin değer kaybetmesi girdi maliyetlerinin yükselmesine sebep oldu, çıktı fiyatlarındaki artış görece sınırlı kaldı. Beklentilerdeki iyimserlik sürdü.

Vietnam (50,0 – 49,9): Fırtına ve sel felaketleri ile Kovid-19’un üretim şartları üzerinde yarattığı baskı sebebiyle üretim düştü. İhracat siparişlerindeki sert düşüşe bağlı olarak yeni siparişlerde kısmi düşüş yaşandı, nihai mal stokları azaldı, satın alımlar ve istihdam geriledi. Hammadde azlığı ve yüksek fiyatlı ithal girdiler sebebiyle girdi maliyetleri sert yükseldi, çıktı fiyatlarındaki yükseliş ise görece daha düşük kaldı. Beklentilerdeki iyimserlik sürdü.

Malezya (48,5 – 48,4): Kovid-19 vakalarındaki artış devam ediyor. Üretim ve yeni siparişlerdeki bozulma yavaşladı. Kısıtlamalardaki artış başta vaka sayılarının arttığı Hindistan olmak üzere ihracat siparişlerini aşağı çekti. İşten çıkarmalar zayıfladı. Hammadde kıtlığına bağlı olarak girdi maliyetleri artmaya devam etti, maliyetlerdeki artış kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılabildi. Satın alımlar azalırken, hammadde, yarı mamul ve nihai ürün stokları düştü. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Tayland (50,8 – 50,4): İhracat siparişlerindeki azalmaya rağmen iç talep ve üretim arttı, üretimdeki artış satın alımları beraberinde getirdi, mamul stoklarında artış yaşandı, kapasite baskısındaki azalma sebebiyle istihdam düşmeye devam etti, beklentilerde iyileşme sürdü, girdi maliyetlerinde kısmi artışa rağmen çıktı fiyatları değişmedi.

Filipinler (48,5 -49,9): İş aktivitesinin kısmen arttığı ülkede üretim arttı, toplam yeni siparişler azalsa da sınır kısıtlamalarının gevşetilmesine bağlı olarak ihracat siparişlerinde artış görüldü, düşük talebe bağlı olarak maliyetleri azaltmak adına işten çıkartmalar devam etti, hammadde ve nihai mal stoklarında azalma sınırlı kaldı, tedarik zincirindeki aksamalara bağlı olarak tedarikçilerin teslimat süreleri uzadı, hammadde eksikliği ve artan taşıma maliyetleri sebebiyle girdi maliyetleri yükseldi, artan maliyetler kısmen tüketiciye yansıtılabildi, geleceğe dair beklentiler iyileşti.

Myanmar (30,6 – 43,2): Kovid-19 kaynaklı yeni kısıtlamalar ve fabrikaların kapatılmasına bağlı olarak üretim, yeni siparişler, satın alımlar, istihdam, stoklar düştü; hammadde eksikliği ve artan taşıma maliyetleri sebebiyle girdi maliyetleri yükseldi, maliyet artışları çıktı fiyatlarına yansıtılmadı, geleceğe dair beklentiler iyileşti.

Dr. Fulya Gürbüz

Küresel ihracat ve istihdamda daralma sürüyor, tedarik gecikmeleri fiyatları artırıyor

Kanada, İrlanda, Myanmar ve bayram sebebiyle geç açıklanan Türkiye imalat sektörü PMI verileri hariç 27 ülkenin imalat sektörlerini kapsayan JP Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI endeksi verileri Temmuz ayında sektörde önceki aya göre büyümeye işaret etti. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörde önceki aya göre büyüme olduğunu gösteriyor.

JP Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI Endeksi, ticaret savaşının ağırlığını hissettirdiği 2019 yılı öncesine kadar ortalama 50 seviyesinin üzerinde bulunuyordu. 2020 yılı Mart ayında KOVİD-19 kaynaklı kapatmaların etkisiyle 40 seviyesinin altına geriledikten sonra kapatmaların hafiflemeye başladığı Nisan ayıyla birlikte PMI endeksi yükselmeye başladı ve en son Temmuz ayında 50,3 seviyesi ile büyüme bölgesine girdi. Küresel olarak büyümenin tetikleyicisi tüketim ürünleri imalat sektörü olurken ara mallar ve yatırım malları imalat sektörleri alt endeksleri önceki aya göre iyileşse de daralma bölgesinde kaldılar.

JP Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI endeksinin dikkate aldığı 27 ülkenin 13’ünde imalat sektörleri büyüme bölgesinde yer alırken 13’ü daralma bölgesinde yer aldı. İmalat sektörleri büyüme kaydeden ülkeler büyükten küçüğe doğru Brezilya, Kolombiya, Avustralya, İspanya, İngiltere, Avusturya, Polonya, Çin, Fransa, İtalya, Almanya, ABD, Tayvan oldu. İmalat sektörleri Temmuz ayında önceki aya göre en az daralandan en çok daralana göre ülkeleri sıralayalım: Yunanistan, Filipinler, Rusya, Kazakistan, Hollanda, Vietnam, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, Güney Kore, Hindistan, Tayland, Japonya ve Meksika. İmalat sektörü önceki aya göre değişmeyerek 50 değerini alan ülke ise Malezya oldu.

Alt endeksler dikkate alındığında üretim, yeni siparişler, gelecek döneme ilişkin üretim beklentileri, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları 50 seviyesinin üzerindeki değerleri ile büyüme bölgesinde yer aldı. Yeni ihracat siparişleri ve istihdam alt endekslerindeki gerileme Temmuz ayında düşük hızla da olsa sürdü. Ortalama girdi maliyetleri Temmuz ayında ortalamada son 15 ayın en yüksek artışını kaydetti. Maliyetlerin müşterilere yansıtılmasına bağlı olarak satış fiyatları altı aydan sonra ilk kez Temmuz ayında yükseldi.

Dr. Fulya Gürbüz

Satınalma müdürleri endekslerine göre üreticilerin maliyetleri ve çıktı fiyatları Mayıs ayında önceki aya göre yükseldi, istihdam düşmeye devam etti

Mayıs ayında üretim ve hizmet sektörleri önceki aya göre nasıl bir değişim gösterdiğini iki endeksle anlıyoruz: MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS ve İSO-IHS Markit tarafından yayınlanan Türkiye PMI İmalat Sanayi Raporu. Her iki endekste de 50,0 değerinin üzerindeki ölçümler sektörde genel anlamda iyileşmenin, altındaki değerler ise kötüleşmenin olduğunu gösteriyor.

2020 yılı Mayıs ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 11,8 puan artarak 45,7 değerine yükseldi. Bileşik Endeks, Hizmet Endeksi ve Sanayi Endeksi verilerinin bileşiminden oluşuyor. Buna göre Mayıs ayında Sanayi Endeksi bir önceki aya göre 19,7
puan artarak 47,9 seviyesine, Hizmet Sektörü endeksi de 7,0 puanlık
artışla 43,9 seviyesine yükseldi. Bu ne demek? Endekslerin 50 seviyesinin altında kalması her iki sektörde de kötüleşmenin sürdüğünü, önceki aya göre endekste kaydedilen artış sektörde kötüleşmenin zayıfladığını gösteriyor.

Sanayi sektöründe yeni siparişler Mayıs ayında önceki aya göre 27,6 puan artarak 47,2 seviyesine yükseldi. Sektöre yönelik girdi alımları önceki aya göre 23,2 puan ivme kazanarak 52,0 seviyesine yükseldi. Nihai mal stokundaki azalış Mayıs’ta hız kaybetti ve önceki aya göre 8,0 puan artan alt endeks 44,2 seviyesine yükseldi. Firmaların işgücü taleplerinde nispi bir toparlanma kaydedildi ve söz konusu alt endeks önceki aya göre 3,9 puan artışla 43,3 seviyesine yükseldi. Bu gelişmelere bağlı olarak üretim alt endeksi önceki aya göre 27,7 puan birden artarak 45,8 seviyesine yükseldi. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Sektörü Endeksi, önceki aya
göre 19,7 puan artışla 47,9 puan seviyesine yükseldi.

Hizmet sektöründe ise girdi alımları alt endeksi Mayıs ayında önceki aya göre 19,7 puan artarak 51,7 seviyesine yükseldi. Satın alımlardaki artışa bağlı olarak, sektöre yönelik iş hacmi önceki aya göre 10,1 puan artarak 40,3 puan seviyesine yükseldi. Tedarikçilerin teslimat süresi alt endeksi, önceki aya göre 1,8 puan artışla 44,5 seviyesinde gerçekleşti. İşgücü talebindeki azalış ise Mayıs ayı genelinde de sürdü; istihdam alt endeksi önceki aya göre 6,6 puan azalışla 43,0 seviyesine geriledi. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksi, Mayıs 2020 döneminde 7,0 puan artışla 43,9 seviyesine yükseldi.

Türkiye İmalat Sanayi PMI endeksi ise Mayıs ayında önceki aya göre 7,5 puan artışla 40,9 seviyesine yükseldi. Endeksin 50 seviyesinin altında olması sektörde kötüleşmenin sürdüğü, önceki aya göre endeksin yükselmesi ise bu kötüleşmenin yavaşladığı anlamına geliyor.

Türkiye İmalat Sektörü PMI sonuçlarına göre;

. Üretim ve yeni siparişler Mayıs ayında önceki aya göre daha az sertlikte düşüş kaydetti. Bazı firmalar operasyonlarını Mayıs ayında yeniden başlattıklarını bildirdi.

. İstihdam üst üste ikinci ay azaldı. Ancak şirketlerin çoğunluğunun personel sayılarını değiştirmemesi nedeniyle düşüş önceki aya göre hız kesti, üretim ve yeni siparişlere göre çok daha ılımlı düzeyde gerçekleşti. Aşağıdaki İstihdam Endeksi grafiğine dikkat ederseniz, Mayıs ayında endekste önceki aya göre yükselme yaşandı ancak istihdam endeksinin 50 seviyesinin altında kalması istihdamdaki kötüleşmenin zayıfladığını gösteriyor.

. Yeni siparişlerdeki yetersizlik, firmaların satın alma faaliyetlerini yavaşlatmasına ve hem girdi hem de nihai ürün stoklarını azaltmasına sebep oldu.

. COVID-19 kısıtlamalarına bağlı olarak taşımacılıkta yaşanan aksamalar, tedarikçilerin teslimat sürelerinde sert artışa yol açtı. Özellikle yurt dışından yapılan ürün alımlarında güçlükler yaşandığı belirtildi.

. Türk lirasının dolar karşısındaki değer kaybı, girdi maliyetlerinde keskin ve hızlanan bir artışa yol açtı. Girdi maliyetleri enflasyonu son bir yılın en yüksek oranında kaydedildi. Bunun yansıması olarak, imalatçılar satış fiyatlarını Nisan ayına ve seri ortalamasına göre daha yüksek bir hızda artırdı.

Dr.Fulya Gürbüz