talep – Dr. Fulya Gürbüz

Ekonomi Gündemi: Borç, enflasyon, güven endeksleri, kapasite kullanımı, pmi, politika faizi, turizm

22-26 Mayıs haftasında enflasyondaki artışın yavaşlayarak da olsa süreceğini, merkezi yönetimin borç stokunun artmaya devam edeceğini, turizm gelirinde artışı, politika faizinin ise sabit tutulacağını söyleyebiliriz. Mayıs ayı kapasite kullanım oranları, reel kesim güven endeksi, sektörel güven endeksleri ve küresel PMI verileri Türkiye ekonomisine yönelik talep ve üretim eğilimini ortaya koyacak.

22 MAYIS 2023, PAZARTESİ

MAYIS AYI TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK

2023 yılı Nisan ayında tüketici güven endeksi aylık %9,2’lik artışla 87,5 seviyesine yükselmişti. Endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100’den küçük olması kötümser durumu gösteriyor. Döviz kurunun seyri, enflasyon, maddi durum, maaş zamları, ekonomiye yönelik beklentiler, işsizlik gibi daha birçok etkenin tüketici güven endeksini etkilediğini not edelim.

Kaynak: TÜİK

NİSAN AYI YURTDIŞI ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (YD-ÜFE) – TÜİK

2023 yılı Mart ayında YD-ÜFE yıllık %40,35, aylık %1,65 artış kaydetmişti. Aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere döviz kurundaki yıllık değişim, YD-ÜFE’de paralele yakın bir değişim ortaya koyuyor. Nisan ayında döviz kurundaki hafif artışın YD-ÜFE’de de yıllık bazda artışa sebep olması beklenebilir. Aylık bazda ise döviz kurundaki artışa bağlı olarak YD-ÜFE’deki artış sürecektir.

Kaynak: Turkey Data Monitor

MART AYI TARIMSAL GİRDİ FİYAT ENDEKSİ (TARIM-GFE) – TÜİK

2023 yılı Şubat ayında Tarım-GFE yıllık %69,99, aylık %1,22 artış kaydetmişti. Mart ayı döviz ve emtia gelişmeleri Tarım-GFE’nin yıllık artışında yavaşlamanın sürebileceği, aylık artışların ise süreceği işaretlerini veriyor.

Kaynak: TÜİK

NİSAN AYI MERKEZİ YÖNETİM BORÇ STOKU – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI

2023 yılı Mart ayında merkezi yönetimin borç stoku 4 trilyon 487 milyar TL ile bir önceki aya göre %6,6’lık artış kaydetmişti. TL cinsi borç stoku aynı dönemde aylık %12,2’lik artışla 1 trilyon 688 milyar TL’ye, döviz cinsi borç stoku ise aylık %3,4’lük artışla 2 trilyon 798 milyar TL’ye yükselmişti. Buna göre toplam borç stokunun %62’sini döviz cinsi stok oluşturmaktadır. Son veriler ışığında 2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetimin toplam borç stoku GSYH’nin %26,1 seviyesi ile tarihi düşük seviyesinde bulunuyor.

Kaynak: Turkey Data Monitor

23 MAYIS 2023, SALI

MAYIS AYI ÖNCÜ KÜRESEL PMI VERİLERİ – S&P GLOBAL

(https://www.pmi.spglobal.com/Public/Release/PressReleases)

2023 yılı Nisan ayında küresel imalat sektöründe üretim bir önceki aya göre hızlanarak büyüme kaydetmiş, siparişler gerilemiş, istihdam artmış, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarındaki artış yavaşlamıştı. Küresel hizmet sektörü ise Nisan ayında hızlı büyümesini sürdürmüş, yerel siparişler artmış, istihdamdaki artış sürmüş, girdi maliyetlerindeki artış yavaşlarken çıktı fiyatlarındaki artış hızlanmıştı. ABD, Euro Bölgesi, İngiltere, Kanada ve Avustralya’yı kapsayacak olan öncü PMI verileri Türkiye’nin Mayıs ayı ihracatına ilişkin ipuçları verecek.

Kaynak: S&P Global

24 MAYIS 2023, ÇARŞAMBA

MAYIS AYI İMALAT SEKTÖRÜ KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (KKO) – TCMB

Arındırılmamış verilere göre 2023 yılı Nisan ayında KKO, bir önceki aya göre 1,9 yüzde puan artışla %75,4 seviyesine yükselmişti. Tüm alt gruplarda (tüketim malları, ara mallar ve yatırım malları imalatında) KKO bir önceki aya göre yükselme kaydetmişti.

Kaynak: TCMB

MAYIS AYI REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ (RKGE) – TCMB

2023 yılı Nisan ayında RKGE aylık 2,8 puanlık artışla 108,0 seviyesine yükselmişti. Endeksin 100 üzerindeki değerler ankete katılan reel kesim temsilcilerinin ekonomik faaliyetlere ilişkin güveninin arttığı (iyimser) anlamına geliyor, 100 altındaki değerler ise kötümserlik anlamına geliyor. Nisan ayı anket sonuçlarına göre son üç ayda üretim miktarı ile mevcut yurt içi ve ihracat siparişlerinin bir önceki aya göre arttığını, son üç ayda ortalama birim maliyetlerinin önceki aya göre düştüğünü, gelecek üç ay beklentilerinde ise birim maliyetlerin ve satış fiyatlarının yükseleceği işaretini almıştık.

Kaynak: TCMB

MAYIS AYI SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ – TÜİK

2023 yılı Nisan ayında güven endeksi hizmet sektöründe bir önceki aya göre %1,1 yükselmiş, perakende ticaret sektöründe %1,3 gerilemiş, inşaat sektörlerinde de %0,1’lik düşüş kaydetmişti. TÜİK’in hesaplayıp yayınladığı güven endeksleri 0-200 aralığında değer almakta, endeksin 100’den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösteriyor.

Kaynak: TÜİK

25 MAYIS 2023, PERŞEMBE

TCMB PARA POLİTİKASI TOPLANTISI – TCMB

TCMB, 27 Nisan 2023 tarihli toplantısında 1 hafta vadeli borç verme faizi olan politika faizini %8,5 seviyesinde sabit tutmuş, yayınladığı basın bülteninde mevcut politikanın yeterli olduğu, 6 Şubat tarihli deprem felaketinin yılın ilk yarısına etkilerinin takip edileceğine dikkat çekilmişti. TÜFE’deki yıllık yavaşlama eğilimi yılın ikinci yarısında TCMB’den faiz indirim hamlesi getirebilir.

Kaynak: Turkey Data Monitor

26 MAYIS 2023, CUMA

NİSAN AYI TURİZM İSTATİSTİKLERİ – KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

Mart 2023’te Türkiye’ye gelen turist sayısı bir önceki aya göre %25 artışla 2 milyon 336 bin kişiye, ülkeden ayrılan turist sayısı aylık %18 artışla 2 milyon 311 bin kişiye yükselmişti. Net turizm geliri ise Mart ayında aylık %19’luk artışla 2,4 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. 2023 yılı ilk çeyreğinde toplam net turizm geliri bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %23’lük artışla 7,3 milyar dolara yükseldi. İlkbahar ve yaz döneminde turizm gelirleri artmaya devam edecek.

Kaynak: Turkey Data Monitor

fulyagurbuz.com

Şubat 2023: Türkiye’de yurt içi talep ile mal ve hizmet üretiminde iyileşme işaretleri

21 Şubat’ta açıklanan gelişmiş ekonomiler Şubat ayı öncü PMI verilerinde hizmet sektörünün hızlandığı, imalat sektöründe daralmanın zayıfladığı hatta büyüme kaydedildiği işaretlerini aldık. Gelişmiş ekonomilerin imalat sektörü ihracat siparişleri ise zayıf seyrini korudu. Hafta başından bu yana açıklanan Türkiye’nin Şubat ayı makro-ekonomik verilerinde ise ekonomik aktivitede iyileşme işaretleri aldık.

Tüketici güven endeksi, sektörel güven endeksleri, reel kesim güven endeksi (RKGE), imalat sektörü kapasite kullanım oranları (KKO) ve küresel PMI verilerine yönelik gelişmeleri dikkate aldığımızda Şubat ayında bir önceki aya göre;

. Ücret zamları ve EYT’nin devreye alınması tüketicilerin geleceğe yönelik maddi durum beklentisini iyileştirdi. Fiyat artışlarının satın almaları öne çektiğini de dikkate aldığımızda hane halkının dayanıklı ve yarı dayanıklı malları satın alma düşüncelerinde de iyileşme kaydedildi. Şubat ayında ihtiyaç kredi hacmindeki artışın hızlanması ve RKGE’de mevcut yurt içi siparişlerindeki artış tüketici iyimserliğini destekledi.

Kaynak: TCMB

. İmalat sektöründe yatırım harcamalarında artışa paralel olarak yatırım malı imalatı da arttı.

. İmalat sektörü ara malı üretiminde KKO’nun düşmesinde küresel imalat sektörü ihracat talebindeki azalmanın etkisi olabilir.

. İmalat sektöründe mevcut yurt içi ve ihracat siparişleri arttı.

. İmalat sektörü girdi maliyetleri ile gelecek 3 ayda satış fiyatları beklentisi aylık ve yıllık bazda düştü.

Kaynak: TCMB

. Stoklardaki artış yavaşladı.

. Hizmet sektöründe son 3 aydaki iş durumu ve son 3 aydaki hizmetlere olan talep zayıfladı.

. Perakende ticaret sektöründe gelecek 3 aya ilişkin sipariş ve satış beklentilerindeki iyimserlik azaldı.

. Hizmet sektöründe gelecek 3 aya ilişkin istihdam beklentisi arttı, perakende ticaret sektöründe beklenti zayıfladı, inşaat sektöründe kötümser beklenti zayıfladı.

Kaynak: TÜİK

Şubat ayına ilişkin olumlu makro-ekonomik sinyaller 24 Şubat’ta gerçekleştirilecek olan TCMB para politikası toplantısında %9 seviyesindeki politika faizinin düşürülmesinde etkili olabilir.

fulyagurbuz.com

PMI: Gelişmiş ekonomiler Şubat ayında hizmet sektörü öncülüğünde iyileşti, fiyat baskıları sürdü

S&P Global’in Şubat ayına ilişkin ilk tahminlerine göre hizmet sektörü ABD, Euro Bölgesi, İngiltere ve Japonya’da görece yüksek performans sergiledi. İmalat sektöründe üretim ABD ve Japonya’da zayıflayarak da olsa daraldı, Euro Bölgesi ve İngiltere’de büyüdü. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarında artış eğilimi yavaşladı. Bahsi geçen diğer ekonomiler hariç Japonya’da istihdam zayıfladı. Söz konusu gelişmeler Türkiye’nin Şubat ayında ihracat performansı açısından çok kötü bir tablo ortaya koymuyor ancak 6 Şubat’ta başlayıp halen devam eden deprem felaketi ihracatta aşağı yönlü baskı oluşturabilir. Ek olarak küresel talep bazlı iyileşmeler ve artan fiyat baskıları Amerikan, Avrupa ve İngiltere merkez bankalarının Mart ayı para politikası toplantılarında faiz artırımlarına devam edeceklerine işaret ediyor.

Aşağıdaki grafikleri anlamak adına hatırlatmakta fayda var: PMI endekslerinin 50 üzerindeki değerler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler daraldığını, 50 seviyesi ise değişiklik olmadığını göstermektedir. Detaylara geçelim.

ABD’de imalat sektörü Şubat ayında daralmaya devam etti, hizmet sektörü büyüdü…

Kaynak: S&P Global

Türkiye’nin ihracat yaptığı ikinci en büyük ülke olan ABD’de imalat sektöründeki daralma Şubat ayında zayıflamaya devam ederken, hizmet sektörü önceki aya göre büyüme kaydetti. Hizmet ihracatında iyileşme görülmesine rağmen toplam yeni siparişler geriledi. Gelecek döneme ilişkin iyimserliğin etkisiyle özellikle istihdamda artış devam etti, yüksek ücret artışlarına dikkat çekildi. Girdi maliyetlerinde artış sürdü, artan maliyetler çıktı fiyatlarına yansıtıldı. İmalat sektörü özelinde, yüksek enflasyon ve stokların yeterli olması sebebiyle Şubat ayında talep tarafının zayıflaması üretimde daralmayı beraberinde getirdi. Fiyat baskılarındaki artış ABD Merkez Bankasının (FED) Mart ayı para politikası toplantısında faiz artırımlarını destekliyor.

Euro Bölgesi ekonomisi hizmet sektörü öncülüğünde büyümeye devam etti, ücret artışları sürdü…

Kaynak: S&P Global

Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olan Euro Bölgesinde ekonomik aktivite Şubat ayında hızlandı. Finans sektöründeki canlanmaya bağlı olarak hizmet sektörü aktivitesindeki büyüme hızlanırken, imalat sektöründe üretim hacmi son 9 ayda ilk kez önceki aya göre büyüme kaydetti. Sektör bazında kimyasal ve plastik ürün üretimi zayıflamaya devam ederken; gıda ve içecek, ev eşyası, endüstriyel ürün ve otomotiv üretimi iyileşmeye devam etti. Girdi maliyetleri özellikle imalat sektöründe zayıflamaya devam etti. Satış fiyatları enflasyonu yavaşlasa da özellikle hizmet sektöründe artan ücret artışlarına bağlı olarak yüksek kalmaya devam etti. Ülke bazında Almanya ve Fransa ekonomileri Ekim 2022’den bu yana ilk kez büyüme kaydetti; Euro Bölgesi’nde geri kalan ülkelerde ekonomik aktivitedeki güçlü seyir devam etti ve son 9 ayın en yüksek performansını ortaya koydu. Tedarik zinciri kısıtlarında iyileşme yaşandı. Yüksek ücret artışlarının etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert yükseldi. Mevcut belirsiz ekonomik görünüme bağlı olarak işe alımlarda yavaşlamaya dikkat çekildi. Fiyat baskılarının devam etmesi Avrupa Merkez Bankasının Mart ayı para politikası toplantısında faiz artırımlarının devam edeceğini destekliyor.

İngiltere’de mal ve hizmet üretimi Şubat ayında büyüdü, fiyat baskıları hafifledi…

Kaynak: S&P Global

Türkiye’nin ihracat yaptığı üçüncü en büyük ekonomi olan İngiltere’de aylık bazda arka arkaya 6 aydır düşen mal ve hizmet üretimi Şubat ayında büyüme kaydetti, istihdam ve ücretler arttı. Hizmet sektöründeki büyüme imalat sektöründen daha hızlı olarak gerçekleşti. Mal ve hizmet üretimini tetikleyen ana unsurlar olarak iyileşen küresel ekonomik görünüm, azalan ülke içi politik belirsizlik, arz kısıtlığında azalma ve düşen enflasyon sıralandı. Tüketici harcamalarında ise yüksek yaşam ve borçlanma maliyetlerinin olumsuz etkisine vurgu yapıldı. Yeni hizmet ihracatı siparişleri son üç aydır artışını korurken yeni mal ihracatı siparişleri Şubat ayında düşmeye devam etti. İmalat sektöründe girdi maliyetleri azalsa da artan ücretler, yüksek enerji fiyatları ve para biriminin ABD dolarına karşı değer kaybetmesinin fiyat baskılarına sebep olduğu kaydedildi. Düşen petrol ve navlun fiyatları ise girdi maliyetlerini aşağı yönlü baskıladı. Girdi maliyetlerindeki zayıflık, çıktı fiyatlarındaki artışın da yavaşlamasına sebep oldu. İngiltere Merkez Bankası’nın uyguladığı sıkı para politikası enflasyonun düşmesine katkı sağladı ancak talep tarafını törpüleyebilmek adına Banka’nın, Mart ayı para politikası toplantısında faiz artırımlarına devam etmesi şaşırtıcı olmayacaktır.

Japonya’da üretim artmaya devam etti, fiyat baskıları arttı…

Kaynak: S&P Global

Dünyanın en büyük üçüncü büyük ekonomisi olan Japonya’da hizmet sektörü üretimi Şubat ayında büyüme kaydederken, imalat sektörü üretimindeki düşüş hızı Şubat ayında yavaşladı. Hizmet sektöründe yeni siparişler güçlü bir artış kaydetti, imalat sektöründe sert düştü. Yeni ihracat siparişleri ise imalat sektöründe düşerken, hizmet sektöründe yavaş hızla büyümeye devam etti. Hizmet sektöründeki büyümeye rağmen istihdam azaldı, imalat sektöründe ise değişiklik olmadı. Girdi maliyetler her iki sektörde hızlı artarken, çıktı fiyatlarındaki artış imalat sektöründe daha yavaş kaldı. Fiyat baskısına yönelik olarak yüksek petrol fiyatları ve ücret artışlarına vurgu yapıldı.

fulyagurbuz.com

Ocak 2023 PMI öncü verileri: Küresel ekonomi yavaşlıyor, fiyat baskıları sürüyor

Çin hükumetinin “sıfır Covid” politikasından vazgeçmesi, ılımlı hava şartlarına bağlı olarak enerji fiyatlarının korkulan kadar yükselmemesi, sıkı finansal şartlar, talepteki azalmaya bağlı olarak tedarik sürelerinde iyileşme Ocak ayında küresel ekonomide -özellikle hizmet sektöründe- çok kötü bir resim ortaya koymadı. Geleceğe yönelik iyimserlik arttı. Açıklanan Ocak ayı PMI öncü verilerine göre;

. En büyük ticaret ortağımız olan Euro Bölgesi’nde hizmet sektörü 6 ay sonrasında ilk kez bir önceki aya göre büyürken, imalat sektöründeki daralma yavaşladı. Düşen talebin etkisiyle tedarik zincirinde iyileşme yaşandı, girdi maliyet enflasyonu yavaşlasa da çıktı fiyat artışları hızlandı. Söz konusu hızlanmada çalışan ücretlerinde, enerji fiyatlarında ve hammadde maliyetlerindeki artış etkili oldu. Yeni siparişler azalmaya devam etti, girdi stokları ve nihai ürün stokları azaldı, istihdam arttı. Teknoloji, sağlık, ilaç ve sanayi hizmetleri sektörleri önceki aya göre büyüme kaydetti. Veriler, Euro Bölgesi’nde olası ekonomik zayıflığın (resesyon) beklendiği kadar kötü olmayabileceğine işaret etti.

Kaynak: S&P Global

. ABD’de hizmet ve imalat sektörlerinde küçülme Ocak ayında yavaşladı. Çalışan ücretlerinde yükseliş ve tedarikçilerden gelen fiyat artışları girdi maliyetlerinde baskı yarattı ancak yeni siparişleri çekebilmek adına maliyetlerdeki artış çıktı fiyatlarına benzer oranda yansıtılmadı. Hizmet sektöründe istihdam arttı, işgücü maliyetlerinde artış ve düşük iş hacmine bağlı olarak 2,5 yıl aradan sonra ilk kez imalat sektöründe işten çıkarmalar yaşandı. Satın alımlar yerine stoklardan kullanım tercih edildi.

Kaynak: S&P Global

. İngiltere’de mal ve hizmet üretimi Ocak ayında düşmeye devam etti. Hizmet üretimindeki düşüş hızlandı, imalat sektöründeki düşüş yavaşladı. Hizmet sektöründeki zayıflığın sebepleri olarak yüksek faiz oranlarına ve tüketici güvenindeki azalmaya işaret edildi. İstihdam hizmet artarken imalat sektöründe düştü. Çalışan ücret artışları girdi maliyetlerini artırdı, enerji ve emtia fiyatları ile taşıma maliyetlerindeki düşüş ise girdi maliyetlerinin daha yavaş hızla artmasına sebep oldu. Ulaştırma ve hammadde fiyatlarındaki yavaşlamanın etkisiyle ortalama çıktı fiyat enflasyonu yumuşadı.

. Japonya’da mal üretimindeki düşüş Ocak ayında yavaşladı, hizmet sektörü önceki aya göre sert büyüme kaydetti. Hizmet sektöründe yeni siparişler güçlü bir şekilde arttı, imalat sektöründe yavaş hızla düştü. Yeni ihracat siparişleri hizmet sektöründe düştü, imalat sektöründe daha sert bir düşüş kaydedildi. İstihdam ise imalat sektöründe güçlü bir şekilde artarken, hizmet sektöründe azaldı. Girdi maliyetleri imalat sektöründe zayıfladı, hizmet sektöründe hızlandı; çıktı fiyatları artış hızı ise her iki sektörde zayıfladı.

Evet, PMI verileri küresel ekonomide yavaşlama işaretleri ortaya koydu ancak beklenen kadar sert bir yavaşlama olmayacağı görünümü ağırlık kazanıyor. Dahası küresel enflasyonist baskının sürdüğünü okuduk Ocak ayı PMI verilerinde. Peki, resesyon baskısının azalabileceği, fiyat baskılarının korunduğu bir ortamda Amerikan (FED) ve Avrupa (AMB) merkez bankaları nasıl bir aksiyon alacaklar? Kesin olan -en azından yılın ilk yarısında- faiz artırımlarına devam edecekler. Cevaplaması zor olan soru ise: Faiz artırımları beklenenden daha mı yavaş yoksa daha mı hızlı olacak? Beklenti FED için daha yavaş, AMB için daha hızlı olabileceği yönünde. Böyle bir sonuç, EuroDolar paritesinin değer kazanacağı ihtimalini artırıyor. Küresel görünümün Türkiye’ye olan etkisi ise; borçlanma maliyetleri artacak, ekonomiyi yurt içi talep desteklemeye devam edecek.

Dr. Fulya Gürbüz

Bej Kitap: ABD ekonomisi ılımlı büyüdü, istihdam zayıfladı, fiyatlar yüksek seyretse de beklenti ılımlı

Amerikan Merkez Bankası (Fed), 12 Fed Bölgesindeki ekonomik aktiviteyi ölçen ve 2022 yılı 29 Ağustos-6 Ekim dönemini kapsayan anket sonuçlarını senenin yedinci Bej Kitap raporu ile yayınladı.

29 Ağustos-6 Ekim döneminde, bir önceki rapor dönemine göre; Bölgeler arasında farklılıklar olsa da ekonomik aktivite ılımlı bir büyüme sergiledi, istihdam çoğu Bölgede ılımlı arttı, bazı Bölgelerde yavaşlama kaydedilse de enflasyondaki yükseliş sürdü. Söz konusu gelişmeler, enflasyonu yavaşlatmayı hedefleyen Fed’in 2 Kasım tarihli para politikası toplantısında 75 baz puanlık faiz artırım beklentisini destekliyor. Gelelim detaylara…

Ekonomik aktivite ülke genelinde ılımlı seyretti

Toplam 12 Fed Bölgesinden toplanan verilere göre; dört Bölgede ekonomik aktivite önceki rapor döneminde göre değişmezken, iki Bölge’de gerileme kaydetti. Yüksek faiz oranları, enflasyon ve tedarik kesintileri talepte yavaşlamaya/zayıflığa sebep oldu.

. Zorunlu olmayan (ihtiyati) harcamalardaki azalmanın etkisiyle perakende satışlar önceki rapor dönemine göre yatay kaldı. Otomotiv satıcıları; kısıtlı stok, yüksek fiyatlar ve artan faiz oranlarına bağlı olarak kalıcı bir durgunluğa işaret etti.

. Turizmde güçlü artış yaşandı, iş seyahatlerinde canlanma kaydedildi.

. İmalat sektörü aktivitesi birkaç Bölgede düşse de tedarik zincirindeki iyileşmeye bağlı olarak çoğu Bölgede ya yatay kaldı ya da arttı.

. Finans dışı hizmetlere olan talep arttı. Liman aktivitesi güçlü artarken, tır taşımacılığı ve navlun talebi karışık bir görünüm sergiledi.

. Uzun vadeli konut kredi faizlerinin artması ve yükselen konut fiyatlarına bağlı olarak apartman dairelerine olan talep arttı, endüstriyel kiralama güçlü seyrini korurken ofis talebi cansız kaldı.

. Konut amaçlı gayrimenkul kredilerinde daralmaya bağlı olarak çoğu Bölgede bankacılık sektörü kredi hacminde düşüş kaydedildi.

. Enerji sektörü ılımlı büyürken, kuraklık ve yüksek girdi maliyetleri tarım sektörünü etkilemeye devam etti.

. Talepteki zayıflığa bağlı olarak artan büyüme endişeleri ekonomik görünüm beklentilerinde bozulmaya sebep oldu.

İstihdam zayıflıyor

İstihdam çoğu Bölge’de hafiften ılımlıya doğru bir artış kaydetti. Bazı bölgelerde istihdam talebinde azalma yaşanırken, bazılarında ise ekonomik görünümdeki endişeler istihdam alımını duraklattı hatta raporda istihdam alımını dondurduklarına dair söyleme dikkat çekildi. Ücretlerde ise artış eğilimi sürdü.

Fiyatlarda ılımlı artış beklentisi hakim

Fiyat artışları yüksek seyretmeye devam ederken bazı Bölgelerden yavaşlama sinyalleri geldi. Birçok endüstride girdi maliyetlerinde belirgin artışlar yaşanırken; bazı emtia, petrol ve navlun maliyetlerinde düşüş kaydedildi.

Satış fiyatları ise bazı Bölgelerde güçlü artarken bazılarında ılımlı artışlar yaşandı. Rapor dönemini kapsayan geçmiş altı haftada girdi maliyetlerindeki artışların müşterilerin geri durmasına bağlı olarak satış fiyatlarına doğrudan yansıtılamadığına dikkat çekildi. Önümüzdeki döneme ilişkin anket katılımcılarının beklentisi fiyat artışlarının ılımlı kalacağı yönünde.

Türkiye’nin ihracatında düşüş sinyali: Haziranda düşük talep küresel aktiviteyi zayıflattı

Öncü PMI verilerine göre Türkiye’nin en büyük ticaret ortakları olan ABD, Euro Bölgesi ve İngiltere‘de iç ve dış talep Haziran ayında gerilemekle kalmayıp imalat sektörlerinde üretim önceki aya göre düştü. Bu, Türkiye’nin Haziran ayı ihracat performansı açısından olumsuz bir gelişme. Japonya‘da da imalat sektörü üretimi Haziran ayında önceki aya göre yavaşladı.

ABD’de imalat sektörü PMI endeksi 2022 yılı Haziran ayında son 23 ayın en düşüğü olan 52,4 seviyesine geriledi, imalat sektörü üretimi son iki yıldan bu yana ilk kez daraldı. PMI endeksinin 50 üzerindeki değerler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise sektörün daraldığını gösteriyor. Hizmet sektörü PMI endeksi ise 51,6 değeri ile Mayıs ayına göre son beş ayın en zayıf büyümesini kaydetti. Artan yaşam maliyetleri ve güven kaybının etkisiyle imalat ve hizmet sektörleri siparişleri Mayıs-Haziran 2020’den bu yana ilk kez bir önceki aya göre düştü, satın alımlar geriledi. Yeni ihracat siparişleri de Haziran ayında artan enflasyon ve devam eden tedarik zinciri sorunlarına bağlı olarak Haziran 2020’den bu yana en sert düşüşünü kaydetti. Gıda, petrol, nakliye, malzeme ve çalışan ücretlerindeki artışın etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları önemli ölçüde artış gösterdi. Raporda, girdi maliyetlerindeki artışa rağmen firmaların müşterilerini tutabilmek amacıyla fiyat kırmaları enflasyonist baskının azalması adına önemli bir ayrıntı olduğunu ekleyelim. Elbette fiyat indirimleri tüketici enflasyonunu yavaşlatacaktır ancak firma karlılığının azalması istihdam piyasasının ve ücret artışlarının zayıflamasına sebep olacaktır.

Kaynak: S&P Global, US Bureau of Economic Analysis.

Euro Bölgesi’nde imalat sektörü PMI endeksi 2022 yılı Haziran ayında son 22 ayın en düşüğü olan 52,0 seviyesine geriledi, imalat sektörü üretimi PMI endeksi ise 49,3 değeri ile son iki yıldan bu yana ilk kez daralma bölgesine geçti. Hizmet sektörü PMI endeksi ise 52,8 değeri ile Mayıs ayına göre son beş ayın en zayıf büyümesini kaydetti. ABD’de olduğu gibi Euro Bölgesi’nde de artan enflasyonun etkisiyle yaşam maliyetlerindeki artış ve sıkılaşan finansal koşullar mal ve hizmet talebinin zayıflamasına sebep oldu. Mal siparişleri Mayıs-Haziran döneminde ardı ardına düştü, hizmet siparişleri en zayıf artışını kaydetti. Talepteki düşüşün etkisiyle satılamayan ürünlerin stok seviyesindeki artış, önümüzdeki dönemde kapasitede gerileme olasılığını ortaya koydu.

Kaynak: S&P Global, Eurostat.

Ilımlı büyüyen ABD’de görünüm bozuluyor: Tedarik ve fiyat

ABD Merkez Bankası Fed, 3 Ocak-17 Şubat dönemini kapsayan Mart ayı Bej Kitap (Beige Book) raporunu yayınladı.

Ocak ayı Bej Kitap raporuna kıyasla;

. Tüketici harcamaları hafif zayıfladı, otomotiv sektörü karışık görünüm ortaya koydu, imalat sektörü ılımlı büyüdü, tedarik zinciri sorunu ve düşük stoklar özellikle inşaat sektörünü aşağı baskıladı, konut talebi artsa da düşük stok sebebiyle ev satışları aynı kaldı, enerji sektörü ılımlı büyüdü.

. Kredi hacmi aynı kalsa da finansal koşullar kısmen zayıfladı.

. İstihdam ılımlı arttı, ücret artış hızı kısmen zayıfladı.

. Yüksek işgücü ve özellikle nakliye ücretleri ile artan talep girdi maliyetlerini yukarı çekti. Maliyetlerdeki artış çıktı fiyatlarına yansıtıldı. Fiyatların önümüzdeki dönemde de artmaya devam edeceği bekleniyor.

. Gelecek 6 ay için ekonomik görünüm olumlu olsa da artan belirsizliklere dikkat çekildi.

Küresel olarak yüksek enflasyon riski artıyor…

Mart ayı Bej Kitap Rusya’nın Ukrayna’yı işgal ettiği 24 Şubat tarihi öncesi dönemi kapsadığı için 20 Nisan’da yayınlanacak Bej Kitap’ta görünüm daha farklı olacak. İşgalin uzaması arz kısıtları, yüksek taşıma ve enerji maliyetleri sarmalında enflasyonu yukarı yönlü hızlandırarak mal ve hizmet üretimini aşağı baskılayacaktır. Fed Başkanı Powell 16 Mart’ta yapılacak para politikası toplantısında 25 baz puanlık ölçülü bir faiz artırımına gidileceğini söyledi.

Dr. Fulya Gürbüz

Sert maliyet ve fiyat artışları Aralık 2021’de yurt içi üreticiyi vurdu, ihracatı dış talep destekledi

Kaynak: IHS Markit, İSO

2021 yılı Aralık ayı imalat sektörü PMI endeksi aylık 0,1 puan artışla 52,1 seviyesine hafif yükseldi. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü gösteriyor.

Her ne kadar imalat sektöründe istihdam Aralık ayında artış kaydetse de döviz kurundaki sert yükselişe bağlı olarak;
. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert yükseldi.
. Yükselen fiyatlar, satın alımların zayıflamasına, üretimde yavaşlamaya, girdi ve nihai ürün stoklarının azalmasına sebep oldu.
. Uluslararası talepteki iyileşmeye bağlı olarak ihracat siparişleri artışını sürdürdü.

Dr. Fulya Gürbüz

Bej Kitap: Kısıtlara rağmen ABD ekonomisi güçlenmeye devam etti

ABD ekonomisi Ekim-Kasım döneminde hafiften daha ılımlıya doğru güçlü bir performans gösterdi, tedarik zinciri ve işgücü zorlukları ana belirsizlikler olarak vurgulandı.

8 Ekim-18 Kasım dönemini kapsayan ve ABD Merkez Bankası (FED) tarafından yayınlanan Aralık ayı Bej Kitap (Beige Book) raporuna göre güçlü talep artışına rağmen tedarik zinciri sorunları ve istihdam kıtlığı ekonomik büyümeyi bastırmaya devam etti.

ABD’de İmalat ve Hizmet Sektörleri Toplamı Büyümeye Devam Ediyor (endekste 50 üzeri değerler büyümeyi gösteriyor)

Ekonomik aktivite hızlandı…

Raporda artan otomobil talebine dikkat çekilirken düşük stokların satışları aşağı çektiği belirtildi. Delta varyantının yayılmasında azalma yaşanmasının etkisiyle eğlence ve konaklama faaliyetleri arttı. Malzeme ve istihdam eksikliğine rağmen inşaat sektörü ılımlı, imalat sektörü ise daha güçlü büyüdü. Konut kredilerindeki düşüşe rağmen toplam kredi talebi arttı.

Talep artışı, isgücü kıtlığı ve yüksek girdi maliyetleri fiyat baskılarını artırdı…

Çocuk bakımı, emeklilik ve Covid-19’a ilişkin güvenlik endişeleri istihdam piyasasını zorlayan ana etkenler olurken, aşı zorunluluğu işe alımları sınırladı. Söz konusu zorluklar işverenlerin ücret artışlarını yukarı çekmesine sebep oldu.

Güçlü hammadde talebi, lojistik zorluklar ve zayıf işgücü piyasası girdi maliyetlerini yukarı çekse de yarı iletken ve belli bazı çelik ürünleri stoklarının güçlü olması ile kontrat yükümlülüklerinin fiyat artışlarını engellemesi, fiyat baskılarının hafiflemesine sebep oldu.

ABD’de Enflasyon Yıllık %6 Seviyesini Aştı

Riskler canlılığını koruyor…

Raporda, ABD ekonomisine yönelik en büyük belirsizliğin “tedarik zinciri ve işgücü zorluklarının ne zaman hafifleyeceği” olduğu vurgulandı.

ABD ekonomisinin güçlü seyri FED’i gevşek para politikasından adım adım uzaklaştırıyor…

14-15 Aralık para politikası toplantısında FED, pandemi kaynaklı varlık alım programını daha erken sonlandırmayı tartışacak. Piyasalar, FED’in 2022 yılı ikinci çeyreği başında faiz artırımı yapacağını fiyatlıyor.

Dr. Fulya Gürbüz

Lagarde: Arz, talep ve yeşil dönüşüm eğilimleri enflasyon ve büyüme üzerinde karışık sinyaller veriyor

Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Lagarde, 28 Eylül’de AMB Forumu’nda “Pandemi sonrası: para politikasının geleceği” başlıklı konuşmasında pandeminin benzeri olmayan bir durgunluk ve toparlanma getirdiğini, istisnai koşullarda ortaya çıkan enflasyonist etkilerin ise eninde sonunda geçeceğini umduklarını söyledi. Uzun vadede Lagarde iyimser olsa da kısa vadede enflasyon üzerindeki baskı devam edecek.

Dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olan Euro Bölgesi (EB) 2021 yılının ilk yarısında ortalama %6,6’lık büyüme kaydetti. Pandemi kaynaklı arz darboğazı olmasaydı EB’nin ihracat hacminin yılın ilk yarısında %7 daha fazla olacağını söylüyor Lagarde ve ekliyor “Pandeminin küresel nakliye, kargo taşımacılığı ve yarı-iletkenler gibi kilit endüstrileri etkilemeye devam etmesi halinde büyümeye yönelik riskler artabilir.” AMB, Ağustos ayında %3 seviyesine ulaşan enflasyonun gelecek beş yılda yavaş bir hızda %2 hedefine yakınsayacağını tahmin ediyor.

Lagarde konuşmasında, pandeminin enflasyon görünümüne yönelik ortaya koyduğu yeni eğilimleri üç ana başlıkta topluyor:

Talep tarafı… Pandemi öncesinde tarihsel olarak ortalama %1,3 seviyesindeki çekirdek enflasyonun 1,1 yüzde puanı tüketimde en büyük ağırlığa sahip olan hizmet enflasyonundan (ağırlıklı olarak çalışan ücret artışlarından) kaynaklanıyor. AMB, 2022 yılı sonunda tüketimin pandemi öncesi seviyesinden %3 yukarıda olacağını, hanehalkı güveninin artmasıyla birlikte biriken tasarruflarını harcamaya yönelteceklerini, bunun da ücretleri artıracağını tahmin ediyor. Hizmet enflasyonunu ise aşağı çeken iki faktör sıralanıyor. İlki, kısıtlamaların gevşetilmesine rağmen hizmet tüketiminin 2021 yılının ikinci çeyreğinde halen pandemi öncesi seviyesinden %15 aşağıda olması. İkincisi, işgücüne katılımın istihdam artışından daha hızlı artması sebebiyle işsizlik oranının ancak 2023 yılının ikinci çeyreğinde pandemi öncesi seviyesine gerileyebileceği ve ücretlerin ılımlı artacağı beklentisi.

Arz tarafı… Pandeminin arz tarafında yarattığı iki şok etkisi var: Küresel tedarik zinciri ve işgücü piyasası. Söz konusu şokların dijitalleşme sürecinde Avrupa’da 7 yıllık hızlanmayı beraberinde getirse de sosyal uyuşmada farklı sonuçlara sebep olabileceğini dile getiriyor Lagarde ve uzun vadede enflasyonist baskıları artırabilecek olası değişimlere örnekler veriyor:

. Hizmetlerin sanallaştırılmasına dayalı ikinci bir küreselleşme dalgası -güçlü ücret artışları durumunda bile- birim işgücü maliyet artışını azaltarak verimliliği artırabilir ancak yüksek pazar gücüne sahip “yıldız” dijital şirketler fiyatları artırabilir.

. Arz kısıtlarının şirketleri tedarik zincirlerini çeşitlendirmeye veya üretim yerlerini değiştirmeye yönlendirmeleri yüksek maliyetlere sebep olabileceğinden maliyetler tüketicilere yansıtılabilir.

. Hızlı dijitalleşmeyle birlikte gerekli iş becerisine sahip çalışan kıtlığının sebep olabileceği yüksek ücret artışları asgari ücretleri yukarı çekebilir.

Yeşil dönüşüm (Düşük karbon ekonomisine geçiş)… Lagarde, Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı’nın (The Network for Greening the Financial System) tahminine göre hırslı bir yeşil dönüşüm geçiş politikasının Avrupa’da enflasyonu, geçiş öncesine göre, 1 yüzde puan artırabileceğine dikkat çekiyor. Dahası, mevcut durumda en çok petrol fiyatları dikkate alınırken, yeşil dönüşümle birlikte enerji fiyatlarının tüketici fiyatlarına geçişkenliğini ölçmek daha karmaşık hale gelecek.

Yüksek karbon fiyatlarının satın alım gücünü azaltabileceği ve bunun enflasyonu aşağı çekebileceği riskini ortaya koyan Lagarde, bir araştırma sonucuna göre EB ülkelerinde karbon vergilerinin devreye alınmasıyla manşet enflasyonun artacağına, öte yandan gıda ve enerji fiyatlarını dikkate almayan çekirdek enflasyonun ise düşeceğine dikkat çekiyor.

Avrupa Komisyonu, Avrupa’nın iklim ve enerji hedeflerine ulaşmak için 2030 yılına kadar her yıl yaklaşık 330 milyar Euro, dijital dönüşümü gerçekleştirmek için de her yıl yaklaşık 125 milyar Euro tutarında yatırım yapılması gerektiğini tahmin ediyor.

Lagarde, önümüzdeki dönemde para politikasına ilişkin olarak temel zorluğun orta vadede hiçbir etkisi olmayan geçici arz şoklarına aşırı tepki vermeden enflasyonu %2 hedefine yaklaştırmak olduğunu söylüyor. Faiz oranlarına yönelik yeni sözlü yönlendirmenin arz yönlü riskleri yönetmek için uyumlu olduğuna; kalıcı olduğuna inandıkları ve güvendikleri noktada manşet enflasyondaki gelişmelere tepki göstereceklerine, enflasyonun hedeften yukarıda kalması halinde emin olana kadar sabırlı olacaklarına vurgu yapıyor. Talep tarafında ise, para politikası ekonomik toparlanmayı gerekli kılan şartları sağlamaya devam edecek.

Dr. Fulya Gürbüz