21 Şubat’ta açıklanan gelişmiş ekonomiler Şubat ayı öncü PMI verilerinde hizmet sektörünün hızlandığı, imalat sektöründe daralmanın zayıfladığı hatta büyüme kaydedildiği işaretlerini aldık. Gelişmiş ekonomilerin imalat sektörü ihracat siparişleri ise zayıf seyrini korudu. Hafta başından bu yana açıklanan Türkiye’nin Şubat ayı makro-ekonomik verilerinde ise ekonomik aktivitede iyileşme işaretleri aldık.
. Ücret zamları ve EYT’nin devreye alınması tüketicilerin geleceğe yönelik maddi durum beklentisini iyileştirdi. Fiyat artışlarının satın almaları öne çektiğini de dikkate aldığımızda hane halkının dayanıklı ve yarı dayanıklı malları satın alma düşüncelerinde de iyileşme kaydedildi. Şubat ayında ihtiyaç kredi hacmindeki artışın hızlanması ve RKGE’de mevcut yurt içi siparişlerindeki artış tüketici iyimserliğini destekledi.
Kaynak: TCMB
. İmalat sektöründe yatırım harcamalarında artışa paralel olarak yatırım malı imalatı da arttı.
. İmalat sektörü ara malı üretiminde KKO’nun düşmesinde küresel imalat sektörü ihracat talebindeki azalmanın etkisi olabilir.
. İmalat sektöründe mevcut yurt içi ve ihracat siparişleri arttı.
. İmalat sektörü girdi maliyetleri ile gelecek 3 ayda satış fiyatları beklentisi aylık ve yıllık bazda düştü.
Kaynak: TCMB
. Stoklardaki artış yavaşladı.
. Hizmet sektöründe son 3 aydaki iş durumu ve son 3 aydaki hizmetlere olan talep zayıfladı.
. Perakende ticaret sektöründe gelecek 3 aya ilişkin sipariş ve satış beklentilerindeki iyimserlik azaldı.
. Hizmet sektöründe gelecek 3 aya ilişkin istihdam beklentisi arttı, perakende ticaret sektöründe beklenti zayıfladı, inşaat sektöründe kötümser beklenti zayıfladı.
Kaynak: TÜİK
Şubat ayına ilişkin olumlu makro-ekonomik sinyaller 24 Şubat’ta gerçekleştirilecek olan TCMB para politikası toplantısında %9 seviyesindeki politika faizinin düşürülmesinde etkili olabilir.
Mevsimsellikten arındırılmış (MA) TCMB ve TÜİK verilerine göre Ocak ayında;
. Sektörel güven endekslerinde; hizmet sektöründe güven aylık %1,7 ve perakende ticaret sektöründe aylık %1,0 azalırken, inşaat sektöründe aylık %0,6 arttı.
. Kapasite Kullanım Oranı (KKO-MA), aylık 0,6 yüzde puan azalışla %75,8 oldu. Tüm ürün gruplarında KKO’nun önceki aya göre düşmüş olması sanayi üretiminde aşağı yönlü baskı oluşturacaktır, girdi stoklarındaki artış veya azalış söz konusu baskının derecesini ortaya koyacaktır.
. Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE-MA), aylık 1,8 puan artışla 103,4 seviyesine yükseldi. Endeksin 100 üzerindeki değerler sektörde iyimserliği gösteriyor.
Sektörel ve Reel Kesim güven endekslerinde iyimser işaretler var…
RKGE verilerine göre mevcut siparişler son 4 aydır yavaş hızla da olsa iyileşmeye devam etti, bunda stoklardan kullanım etkili oldu. Gelecek 3 aya ilişkin olarak ihracatta iyileşme, üretimde yatay seyir, istihdamda hafif azalma bekleniyor.
Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi; Perakende Ticaret Sektörü Güven Endeksi’nde “son 3 aydaki iş hacmi (satışlar)”, RKGE’de “son 3 aydaki siparişler”, Hizmet Sektörü’nde “son 3 aydaki iş durumu” alt endeksleri Ocak ayında yükseldi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Söz konusu iyileşmelere ek olarak , “gelecek 3 ayda” talep ve iş hacmine yönelik olumlu beklentiler yatırım harcamalarına yönelik iyimserliğin artmasına sebep oldu. Nitekim Ocak ayında imalat sektöründe yatırım harcamaları alt endeksi önceki aya göre yükseldi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Son olarak, imalat sektöründe “gelecek 3 ayda üretim hacmindeki iyimserliğin” nispeten yatay kalması beklenirken perakende ticaret sektöründe “gelecek 3 ayda tedarikçilere verilecek sipariş miktarı” beklentisindeki artışın ”stokları desteklemek amacını ortaya koyduğunu da ekleyebiliriz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Veriler, perakende satışları destekliyor…
Aralık 2022-Ocak 2023 döneminde siparişlerin aylık bazda iyileşmesi perakende satışlarını destekleyecektir. Ocak ayında ise yatırım harcamalarındaki iyileşmenin sanayi üretimini kısmen de olsa destekleyebileceğini söyleyebiliriz.
Öncü PMI verilerine göre Türkiye’nin en büyük ticaret ortakları olan ABD, Euro Bölgesi ve İngiltere‘de iç ve dış talep Haziran ayında gerilemekle kalmayıp imalat sektörlerinde üretim önceki aya göre düştü. Bu, Türkiye’nin Haziran ayı ihracat performansı açısından olumsuz bir gelişme. Japonya‘da da imalat sektörü üretimi Haziran ayında önceki aya göre yavaşladı.
ABD’de imalat sektörü PMI endeksi 2022 yılı Haziran ayında son 23 ayın en düşüğü olan 52,4 seviyesine geriledi, imalat sektörü üretimi son iki yıldan bu yana ilk kez daraldı. PMI endeksinin 50 üzerindeki değerler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise sektörün daraldığını gösteriyor. Hizmet sektörü PMI endeksi ise 51,6 değeri ile Mayıs ayına göre son beş ayın en zayıf büyümesini kaydetti. Artan yaşam maliyetleri ve güven kaybının etkisiyle imalat ve hizmet sektörleri siparişleri Mayıs-Haziran 2020’den bu yana ilk kez bir önceki aya göre düştü, satın alımlar geriledi. Yeni ihracat siparişleri de Haziran ayında artan enflasyon ve devam eden tedarik zinciri sorunlarına bağlı olarak Haziran 2020’den bu yana en sert düşüşünü kaydetti. Gıda, petrol, nakliye, malzeme ve çalışan ücretlerindeki artışın etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları önemli ölçüde artış gösterdi. Raporda, girdi maliyetlerindeki artışa rağmen firmaların müşterilerini tutabilmek amacıyla fiyat kırmaları enflasyonist baskının azalması adına önemli bir ayrıntı olduğunu ekleyelim. Elbette fiyat indirimleri tüketici enflasyonunu yavaşlatacaktır ancak firma karlılığının azalması istihdam piyasasının ve ücret artışlarının zayıflamasına sebep olacaktır.
Kaynak: S&P Global, US Bureau of Economic Analysis.
Euro Bölgesi’nde imalat sektörü PMI endeksi 2022 yılı Haziran ayında son 22 ayın en düşüğü olan 52,0 seviyesine geriledi, imalat sektörü üretimi PMI endeksi ise 49,3 değeri ile son iki yıldan bu yana ilk kez daralma bölgesine geçti. Hizmet sektörü PMI endeksi ise 52,8 değeri ile Mayıs ayına göre son beş ayın en zayıf büyümesini kaydetti. ABD’de olduğu gibi Euro Bölgesi’nde de artan enflasyonun etkisiyle yaşam maliyetlerindeki artış ve sıkılaşan finansal koşullar mal ve hizmet talebinin zayıflamasına sebep oldu. Mal siparişleri Mayıs-Haziran döneminde ardı ardına düştü, hizmet siparişleri en zayıf artışını kaydetti. Talepteki düşüşün etkisiyle satılamayan ürünlerin stok seviyesindeki artış, önümüzdeki dönemde kapasitede gerileme olasılığını ortaya koydu.
2021 yılı Aralık ayı imalat sektörü PMI endeksi aylık 0,1 puan artışla 52,1 seviyesine hafif yükseldi. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü gösteriyor.
Her ne kadar imalat sektöründe istihdam Aralık ayında artış kaydetse de döviz kurundaki sert yükselişe bağlı olarak; . Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert yükseldi. . Yükselen fiyatlar, satın alımların zayıflamasına, üretimde yavaşlamaya, girdi ve nihai ürün stoklarının azalmasına sebep oldu. . Uluslararası talepteki iyileşmeye bağlı olarak ihracat siparişleri artışını sürdürdü.
IHS Markit verilerine göre küresel imalat sektörü Kasım ayında büyümesini sürdürdü, girdi maliyetlerindeki artış hızlandı. Pandemi kaynaklı sıkıntılar ve yüksek fiyat artışlarına bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmaya yönelerek üretim artışını destekledi. Hammadde sıkıntısı ara malı üretiminde zayıflığa sebep olurken, pandemi kaynaklı belirsizliklerin de etkisiyle küresel çapta imalatçılar yatırım malı üretimini geri planda tutmaya devam etti.
JP Morgan küresel imalat sektörü PMI endeksi (aşağıdaki grafikte yeşil çizgi) Kasım ayında aylık 0,1 puan düşüşle 54,2 seviyesine geriledi. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise küçüldüğünü gösteriyor.
Kaynak: JP Morgan, IHS Markit
Küresel imalat sektöründe tüketim malı PMI endeksi (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) yükselişini hızlandırırken, ara malı (mavi çizgi) ve yatırım malı (mor çizgi) PMI endekslerindeki yavaşlama devam etti.
Kaynak: JP Morgan, IHS Markit
Türkiye dahil 30 ülkeyi kapsayan JP Morgan küresel imalat sektörü endeksinde, önceki aya göre;
. Üretimdeki artış hızlandı,
. Yeni siparişler yavaş hızla arttı,
. Yeni ihracat siparişlerindaki artış hızlandı,
. İstihdam artışı yavaşladı,
. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yavaşlayan hızla yükseldi,
. Gelecekte üretim artışı beklentisine dair iyimserlik arttı.
IHS Markit tarafından yayınlanan ülke raporlarında Kasım ayında enflasyonist baskının bazı bölgelerde hızlı bazı bölgelerde yavaşlasa da özellikle girdi maliyetlerinde hızlanarak arttığını okuyoruz. Çin’de bazı hammadde fiyatlarındaki düşüşün girdi maliyetlerini zayıflattığına, ABD’de ise girdi maliyetlerindeki hızlanmaya rağmen çıktı fiyat artışlarında zayıflamaya işaret edildi. Küresel çapta girdi maliyetlerindeki artışların sebepleri olarak tedarik zinciri kısıtları, yüksek hammadde ve emtia fiyatları, yüksek enerji fiyatları, yüksek nakliye ücretleri sıralansa da Brezilya’da ek olarak yükselen faiz oranlarına dikkat çekildi.
Kasım ayında arz tarafında artan risklere bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmak amacıyla satın alımlarını hızlandırdı, sektörde üretim artışı istihdamda artışı beraberinde getirdi. İhracat tarafında ise Çin’deki yavaşlama İngiltere’nin ihracat performansını düşürürken, G. Kore ve Japonya’da Asya-Pasifik ve Güney Doğu Asya’dan gelen taleplerin desteğiyle ihracat hızlandı. Avrupa, Hindistan, Rusya ve Uzak Doğu’da ihracat yavaşlayarak da olsa artışını sürdürdü. Benzer olarak Türkiye’de de üretim (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) ve istihdam arttı, ihracat siparişleri zayıfladı, maliyetler ve satış fiyatları sert yükseldi.
11–15 Ekim haftasında; Ağustos ayına ilişkin olarak önceki aya göre cari işlemler açığında önemli bir değişiklik olmayacak, istihdamda iyileşme işaretleri yok, sanayi üretimi ve perakende satışlar artışını sürdürecek, dış ticaret endeksleri yükselecek, inşaat maliyetlerindeki artış sürecek. Eylül ayına ilişkin olarak ise TCMB Beklenti Anketi’nde TÜFE ve döviz kuru beklentileri yukarı çekilebilir.
11 EKİM 2021, PAZARTESİ
AĞUSTOS AYI ÖDEMELER DENGESİ – TCMB
Cari işlemler dengesi Temmuz ayında 0,7 milyar dolar açık vermiş, Ocak-Temmuz döneminde cari açık toplamı 13,7 milyar dolar seviyesine gerilemişti. Dış ticaret açığı Ağustos ayında önceki aya göre hemen hemen aynı kaldığı için cari açık üzerinde önceki aya göre bir etki yaratmayacak. Öte yandan Ağustos ayında ülkeye gelen turist sayısının önceki aya göre hafif gerilemesi net turizm gelirlerinin de gerilemesine sebep olacak. Dolayısıyla Ağustos ayında cari işlemler dengesinde önemli bir değişiklik görmeyeceğiz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
AĞUSTOS AYI İŞGÜCÜ İSTATİSTİKLERİ – TÜİK
Mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı Temmuz ayında bir önceki aya göre ise 1,4 puanlık artışla %12,0 seviyesine yükselmişti. Ağustos ayı İSO imalat sektörü PMI endeksi verilerinde sektörün istihdam artışını koruduğunu okumuştuk. Kredilerde Ağustos ayında kaydedilen yavaşlama da harcanabilir gelirde bozulmanın sürdüğünü gösteriyor. Mevcut veriler Ağustos ayında istihdamda önemli bir iyileşme ortaya koymuyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
12 EKİM 2021, SALI
AĞUSTOS AYI SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ – TÜİK
Temmuz’da ihracat ve yatırım harcamalarında düşüş ve iç talepte yavaşlamanın etkisiyle sanayi üretimi bir önceki aya göre %4,2 daralmıştı. Ağustos ayına ilişkin olarak bir önceki aya göre ihracatın artması, yatırım malları imalatı kapasite kullanım oranında hızlanma ve hem ihracat siparişleri hem de yurt içi siparişlerde artış yaşanması sanayi üretiminin de Ağustos ayında önceki aya göre artışını koruyacağına işaret ediyor.Devam eden küresel tedarik zincirindeki kısıtlar, ara mal ve mamul mal stoklarının azalmasına sebep olduğundan Türkiye’de yatırım ve/veya ara mal imalatındaki artış Eylül ayında da artışını sürdürecek.
Kaynak: Turkey Data Monitor
AĞUSTOS AYI PERAKENDE SATIŞ ENDEKSİ – TÜİK
Perakende satış hacmi Temmuz ayında yıllık %12,3, aylık %0,7 artış kaydetmişti. Perakende satışlardaki aylık artış hızı önceki aya göre yavaşlamış, sebebi de dayanıklı tüketim mallarına olan talebin önceki aya göre düşmesi olmuştu. Ağustos ayında, bir önceki aya göre mamul mal stoklarının gerilemeye devam etmesi, ihtiyaç kredilerinde artış, perakende ticaret güven endeksinde son 3 aylık satış hacminin yükselmesi perakende satışların Ağustos ayında aylık artışını sürdüreceğine işaret ediyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
AĞUSTOS AYI CİRO ENDEKSLERİ – TÜİK
Temmuz ayında toplam cironun yıllık artış hız yavaşlamış, bir önceki aya göre ise düşüş kaydetmişti. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Temmuz ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %45,1 artmıştı. Temmuz ayında yıllık bazda ciro artışları sanayi sektöründe %54,9, inşaat sektöründe %26,5, ticaret sektöründe %33,8, hizmet sektöründe ise %77,2 olmuştu. Toplam ciro endeksi Temmuz ayında bir önceki aya göre ise %1,9 azalmıştı.
Kaynak: TÜİK
13 EKİM 2021, ÇARŞAMBA
EYLÜL AYI KONUT SATIŞLARI – TÜİK
Konut satışları Ağustos ayında aylık %31,2 artarak, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %17,0 azalarak 141 bin 400 olmuştu. Böylece yılın ilk 8 ayında toplam konut satışları 801 bin 995 adet ile bir önceki yılın aynı dönemine göre %21,7 gerileme kaydetti. Yılın ilk 8 ayında yabancılara konut satışları bir önceki yılın aynı dönemine göre %47,6 artışla toplam 30 bin 849 adet oldu. Konut satışları 2020 yılında toplam 1,5 milyon adet ile rekor kırmıştı.
Kaynak: TÜİK
AĞUSTOS AYI DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ – TÜİK
Dış ticaret miktar endeksleri Temmuz ayında önceki aya göre gerilemiş, birim değer endeksleri ise artmıştı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış ihracat miktar endeksi bir önceki aya göre %2,8, ithalat miktar endeksi %0,1 düşmüştü. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan ve Temmuz 2020’de 104,1 olan dış ticaret haddi ise Temmuz 2021’de 12,5 puan azalışla 91,6 seviyesine gerileyerek önceki aya göre değişiklik göstermemişti.
Kaynak: TÜİK
14 EKİM 2021, PERŞEMBE
EYLÜL AYI TARIM ÜFE – TÜİK
Tarım üreticilerinin maliyetleri Ağustos’ta artarak devam etmişti. Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) Ağustos ayında yıllık %24,69, aylık %1,77 artış kaydetmişti. Son 10 yılda Tarım-ÜFE’nin yıllar itibariyle aylık artış ortalaması 2020 yılında %1,63 ortalama değeri ile rekor kırmıştı. 2021 yılının ilk 8 ayında aylık artışların ortalaması %1,48 seviyesinde bulunuyor. Ancak kış aylarıyla birlikte söz konusu maliyet artışlarına tanık olacağız.
Kaynak: TÜİK
AĞUSTOS AYI İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ – TÜİK
Temmuz ayında döviz kurundaki düşüş inşaat maliyetlerinin artmasına engel olamamıştı. İnşaat maliyet endeksi, Temmuz ayında bir önceki aya göre %2,56, bir önceki yılın aynı ayına göre %44,76 artış kaydetmişti. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %3,13, işçilik endeksi %1,06; bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi %56,41, işçilik endeksi %21,01 artmıştı.
Kaynak: Turkey Data Monitor
AĞUSTOS AYI ÖZEL SEKTÖR YURT DIŞI KREDİ BORCU – TCMB
Özel sektörün Temmuz ayı itibariyle uzun vadeli yurt dışı kredi borcu 163,8 milyar dolar, kısa vadeli yurt dışı kredi borcu 9,5 milyar dolar ile toplamda 173,3 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Özel sektör gelecek 1 yıl içinde 42,1 milyar dolar borç anapara geri ödemesi gerçekleştirecek. Özel sektörün toplam dış borcu 246,2 milyar dolar ile rekor kırdığı Şubat 2018’den bu yana %30 gerilemişken aynı dönemde GSYH dolar cinsinden %14 erimiş durumda. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi dış borçtaki (gri çubuklar) gerilemeye paralel olarak özel sektörün dış borcunun GSYH’ye oranı (mavi çizgi) Haziran 2019’da gördüğü en yüksek %29,6 seviyesinden 2021 yılı ikinci çeyreğinde %22,7 seviyesine gerilemiştir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
TCMB VE BDDK, 8 EKİM 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA VERİLERİ – BDDK, TCMB
1 Ekim ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren parasal göstergeler (M1, M2, M3) önceki haftaya göre değişiklik göstermedi. TL cinsi mevduatlar ve krediler önceki haftaya göre yatay kaldı. TL cinsi mevduat faiz oranları %16-19 aralığına geriledi, TL cinsi kredi faiz oranları %17-25 aralığını korudu. Gerçek kişilerin döviz mevduatları (DTH) önceki haftaya göre 0,6 milyar dolar azalışla 113,6 milyar dolara, tüzel kişilerin 1,5 milyar dolar azalışla 86,1 milyar dolara geriledi, yurtdışı mevduatlar 24,7 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,2 milyar dolar geriledi. Böylece DTH hacmi 1 Ekim haftasında önceki haftaya göre 2,6 milyar dolar azalışla 226,8 milyar dolar seviyesine geriledi. Bankacılık sistemi yabancı para net genel pozisyonu önceki haftaya göre 0,3 milyar dolar azalışla 5,5 milyar dolar oldu. Merkez Bankasında tutulan uluslararası rezervler 121,7 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,3 milyar dolar azaldı; altın rezervleri 38,5 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,7 milyar dolar geriledi, brüt döviz rezervleri 83,2 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,4 milyar dolar artış kaydetti. Merkez Bankasının net rezerv açığı da önceki haftaya göre 5,2 milyar dolar artışla 23,9 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yurtdışında yerleşik kişilerin mülkiyetindeki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stokları toplamı 29,7 milyar dolar ile bir önceki haftaya göre 0,9 milyar dolar azaldı. Yurt dışı yerleşikler 1 Ekim ile biten haftada hisse senetlerinde 93 milyon dolar, DİBS’te 146 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdiler.
15 EKİM 2021, CUMA
EKİM AYI TCMB BEKLENTİ ANKETİ – TCMB
TCMB’nin düzenlediği Eylül ayı Beklenti Anketi sonuçlarına göre yıl sonu TÜFE %16,74’e, yıl sonu GSYH büyümesi %8,23’e, 2022 yıl sonu GSYH büyümesi %4,2’ye yükselmişti. 2021 sonu Dolar/TL kuru beklentisi 8,918’e hafif gerilemiş, 2022 sonu kur beklentisi ise 9,559’a yükselmişti. 2021 sonu 12-aylık toplam cari açık beklentisi 22,4 milyar $ seviyesine gerilemişti. Aşağıdaki grafikte yıl sonu TÜFE beklentilerindeki artış (grafikte kırmızı çizgi) hızlanmasına rağmen TCMB’nin politika faizini (siyah çizgi) Eylül ayı toplantısında %18’e düşürmesi ve bunun üzerine Dolar/TL döviz kurunun 9,00 seviyelerine yaklaşması Ekim anketinde TÜFE’de artış beklentisini de yukarı çekecektir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
EYLÜL AYI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE VERİLERİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
Bütçe gelirlerinin Ağustos ayında giderlerden daha hızlı artması bütçe açığının azalmasını sağlamıştı. 2021 yılının ilk sekiz ayında merkezi yönetim bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre %34’lük artışla 872,6 milyar TL, giderler %20’lik artışla 910,1 milyar TL oldu. Böylece ilk sekiz ayda bütçe açığı toplamı, yıllık %66 düşüşle 37,5 milyar TL oldu. Yılın ilk 8 ayında faiz dışı gelirlerde artış ve faiz dışı giderlerdeki azalışın etkisiyle, faiz dışı fazla kaydedildi. Eylül ayı Hazine nakit bütçe verilerine göre ise Eylül ayında gelirler aylık %37 düşüşle 111,0 milyar TL, giderler %30 artışla 144,2 milyar TL oldu. Böylece Ağustos ayında 64,3 milyar TL fazla veren nakit bütçe dengesi Eylül ayında 32,9 milyar TL açık vermiş oldu.
Kaynak: Turkey Data Monitor
AĞUSTOS AYI KISA VADELİ DIŞ BORÇ STOKU – TCMB
Kısa vadeli dış borç stokundaki artış eğilimi Temmuz ayında devam etmişti. Temmuz ayında kısa vadeli dış borç stoku (aşağıdaki grafikte gri çubuklar) önceki aya göre 0,2 milyar dolar artışla 125,3 milyar dolar olmuştu. 2020 yılı sonunda kısa vadeli dış borç stoku 114,3 milyar dolar idi. Orijinal vadesine bakılmaksızın vadesine 1 yıl veya daha az kalmış dış borç stoku ise 168,7 milyar dolar ile önceki aya göre 3,7 milyar dolar artmıştı.
Temmuz ayında ihracatta sert, yatırım harcamalarında ise ılımlı düşüş ile perakende satışların artış hızında kaydedilen yavaşlama sanayi üretiminin Temmuz ayında sert şekilde düşmesine sebep oldu.
Sanayi üretiminde %4,2’lik düşüşün ana sebebi ihracattaki sert düşüş...
Sanayi üretimi Temmuz ayında yıllık %8,7 artış gösterirken, bir önceki aya göre %4,2 daralma kaydetti. Söz konusu düşüşe; ihracatın aylık %16,9, ara malı ithalatının %9,6, imalat sektörü kapasite kullanım oranının %2 puan düşmesi; sermaye, dayanıklı tüketim ve ara malı üretimlerinin azalması sebep oldu.
Kaynak: TÜİK
Kısacası Temmuz ayında sanayi üretimindeki düşüşün sebepleri talep ve yatırım harcamalarındaki güç kaybı oldu.
Ağustos ayına ilişkin veriler ihracatın önceki aya göre %15,2, ithalatın %12,2 arttığını; yatırım malları imalatı kapasite kullanım oranının %4,6 puanlık hızlanma kaydettiğini gösteriyor. Dolayısıyla sanayi üretimi, Ağustos ayında ihracat ve yatırım harcamalarının desteğiyle önceki aya göre büyüme kaydedecek.
Küresel tedarik zincirindeki kısıtlar ve hammaddeye ulaşım giderek zorlaşıyor ve daha pahalı hale geliyor. Mamul mal stoklarının azalması imalatçıların üretim ve yatırım yaparak stoklarını artırmasını gerektiriyor. Bu da üreticiler için ek finansman ihtiyacı demek. Kredi faizlerinin yüksek olduğu mevcut ortamda şirketlere faizsiz özkaynak sağlayan halka arzlara yoğun bir şekilde ilginin arttığını görüyoruz. Söz konusu gelişmelerin hem şirketlerin üretim performanslarını sürdürmelerine hem de sermaye piyasalarının derinleşmesine katkıda bulunduğunu ekleyelim.
Perakende satışların artış hızı, Temmuz’dadayanıklı tüketim malı satışlarındaki düşüşle geriledi…
Perakende satış hacmi Temmuz ayında yıllık %12,3, aylık %0,7 artış kaydetti. Perakende satışlardaki aylık artışın önceki aya göre yavaşlamasının sebebi, dayanıklı tüketim mallarına olan talebin önceki aya göre düşmesi oldu.
Kaynak: TÜİK
Ağustos ayında ise, bir önceki aya göre
. mamul mal stoklarının gerilemeye devam etmesi,
. ihtiyaç kredileri hacminin artması,
. perakende ticaret güven endeksinde son 3 aylık satış hacminin yükselmesi,
perakende satışların artış hızının Ağustos ayında artacağına işaret etti.
Covid-19 kaynaklı kapatmaların hakim olduğu Mayıs ayında sanayi üretimi aylık %1,3, yıllık %40,7 artış kaydetti.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Sanayi üretimi endeksinin ağırlıklı kısmını oluşturan imalat sanayi endeksi ise Mayıs ayında aylık %1,1 arttı. Alt detaylarda ara malı imalatı aylık olarak %3,9, dayanıksız tüketim malı üretimi %0,7, enerji malı üretimi %0,2 arttı; dayanıklı tüketim malı imalatı aylık %1,0, sermaye malı imalatı %2,1 düştü.
Kaynak: TÜİK
Sermaye malı imalatı alt endeksinde aylık %2,1’lik düşüşe rağmen alt detaylara odaklandığımızda makina ve teçhizat imalatında aylık olarak %1,0, metalik olmayan diğer mineral madde imalatında ise %3,6’lık yükselişler kaydedildi. Buradan anladığımız, imalat sektörünün Mayıs ayında özellikle inşaat yatırımlarına yöneldiğini gösteriyor. Nitekim Mayıs ayı işgücü verileri de inşaat sektöründe istihdamın önceki aya göre artış gösterdiğine işaret etmişti.
Mayıs ayında otomotiv sektörü üretimi ve ihracatındaki azalış, sanayi üretimi endeksini aşağı çeken önemli bir faktör oldu.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Ara malı imalatındaki aylık %3,9’luk hızlanmanın sebeplerini ise Mayıs ayı dış ticaret miktar endeksleri verilerinde buluyoruz. Mayıs ayında ara malı imalatındaki artış kısmen ara malı ihracatından kaynaklanırken, ağırlıklı olarak stok artırım amaçlı olduğunu tahmin ediyoruz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
Haziran ayına ilişkin imalat sektörü PMI endeksi verileri, üretim ve yeni siparişlerin Mayıs ayındaki kapanmanın ardından kısıtlamaların gevşetildiği Haziran ayı ile birlikte büyüme kaydettiğini göstermişti. Nitekim Haziran ayı ihracat verileri de Mayıs ayına göre %20’lik hızlı bir artışa işaret etmişti. Elbette söz konusu gelişmeler Haziran ayında sanayi üretiminde aylık bazda hızlanma göstereceğimize işaret ediyor. Öte yandan, tedarik zincirindeki sorunların Haziran ayında da devam etmesi, imalat sektörünün ara malı üretimine ve stok artırım hamlelerine ne kadar ağırlık verdiğini gösterecek.
IHS Markit, Haziran ayı küresel imalat ve hizmet sektörlerine ilişkin ilk tahminlerini yayınladı. Kurum, her ayın dördüncü haftasında mevcut ayın ABD, Avustralya, Euro Bölgesi, İngiltere ve Japonya hizmet ve imalat sektörlerinden ilk tahminlerini yayınlıyor. Haziran ayı raporlarında, Avustralya ve Japonya’nın Covid-19 kısıtlamaları ve tedarik zincirindeki sorunlardan olumsuz etkilendiğini, diğer bahsi geçen ekonomilerde ise aktivitenin hızlandığını, kötüleşmeye devam eden tedarik zinciri sorunlarına bağlı olarak artan talebi karşılamakta yetersiz kalınması sebebiyle stokların azaldığını ve enflasyonist baskının arttığını okuduk.
Aşılamada hızlanmanın ve beraberinde Covid-19 kısıtlamalarının gevşetilmesinin sonucu olarak Haziran ayı hizmet ve imalat sektörleri satın alma müdürleri endeksleri (PMI) hızlı bir iyileşmeye işaret etti. Almanya’da özellikle hizmet sektöründeki hızlanma ve artan ihracat siparişleri imalat sektörünün de önceki aya göre büyümesini destekleyen faktörler oldu. Hizmet ve imalat sektörlerindeki büyüme istihdamın da artmasına sebep oldu. Talep artışları hem girdi maliyetlerinde hem de çıktı fiyatlarında artışı beraberinde getirirken özellikle hizmet sektöründeki fiyat artışları daha sert olarak gözlendi. Tedarik süreleri dikkate alındığında pandeminin ilan edildiği Mart 2020’den bu yana Almanya’da Haziran ayında bir ilk yaşandı: Tedarik süreleri önceki aya göre kısaldı.
Fransa raporunda ise hizmet ve imalat sektörlerindeki Haziran ayında üretim ve istihdamda kaydedilen büyümeye, fiyatlar tarafında da artışa ek olarak ihracat siparişlerinin son beş aydır artışını koruduğu notunu okuduk. Almanya’nın aksine Fransa ve diğer ekonomilerin tedarik sürelerinde artış söz konusu.
Euro Bölgesi genelinde Haziran ayına ilişkin gelişmeler ise şöyle sıralanıyor: Özellikle seyahat kısıtlamalarının gevşetilmesiyle talep tarafındaki hızlanma imalat sektörü üretiminin önüne geçti, söz konusu büyüme istihdam ve enflasyonist baskılarda artışı beraberinde getirdi, tedarik süreleri uzadı, stoklar azaldı, hizmet sektöründe en hızlı büyümeyi Almanya kaydetti. Raporda, Avrupa ve küresel bazda artan talep artışına karşın hem hammadde hem de nitelikli işgücü yetersizliğinin önümüzdeki aylarda fiyatlar üzerindeki baskıyı artırmaya devam edeceği vurgulandı.
Euro Bölgesi’nden ayrılan İngiltere’de de Haziran ayında üretim, istihdam ve enflasyon baskılarındaki artış sürdü. Raporda, nitelikli istihdamdaki yetersizliğin ücret artışlarını beraberinde getirdiği ve enflasyon üzerinde yapışkanlık yarattığına dikkat çekiliyor. Talep tarafında ise, Euro Bölgesine benzer olarak yurt içi talepteki artış hızı ihracat siparişlerinin üzerinde seyretti.
Amerika kıtasına geçtiğimizde, Avrupa’ya benzer olarak ABD hizmet ve imalat sektörlerinde artan siparişler nitelikli istihdam bulmada zorluklara sebep oluyor. Fiyatlar tarafında, imalat sektörü hammadde ve yakıt maliyetlerine; hizmet sektörü ise ücret artışları, artan ulaştırma ve yakıt maliyetlerine dikkat çekiyor.
SAMEKS Sanayi Endeksi yavaşlayarak da olsa son üç aydır büyümesini sürdürüyor…
SAMEKS Sanayi Endeksi Şubat ayında yeni siparişlerin önceki aya göre azaldığını gösterdi. Takvim ve mevsimsellikten arındırılmış yeni siparişler alt endeksi Ocak ayındaki 50,6 değerinden Şubat ayında 48,2 seviyesine geriledi. Endeksin 50 altındaki seviyeler endeksin önceki aya göre gerilediğini, 50 üzerindeki değerler ise büyüdüğünü gösteriyor.
Benzer şekilde üretim alt endeksi de Ocak ayındaki 58 seviyesinden Şubat ayında 48,7 seviyesine geriledi. Stokların ise önceki 44,8 seviyesinden 47,7 seviyesine yükselmiş olması stoklardaki düşüşün Şubat ayında yavaşladığına işaret etti.
Elbette endeks detaylarında iyi haberler de var:
. Sanayi sektöründe satın alımlar önceki ay kaydedilen 54,3 seviyesinden 58,6 seviyesine yükselerek satın alımlardaki artışta hızlanmaya işaret etti.
. Sanayi sektöründe istihdam artışında Şubat ayında hızlanma yaşandı; istihdam alt endeksi önceki ay kaydettiği 58,4 seviyesinden 63 seviyesine yükseldi.
. Tedarikçilerin teslimat süreleri 58,4 seviyesi ile Temmuz 2020’den bu yana görülen iyileşme eğilimini koruduğunu gösterdi.
Tüm bu verilere dayanarak SAMEKS Sanayi Endeksi 2021 yılı Şubat ayında, bir önceki aya göre 1,8 puan azalarak 51,9 seviyesine gerilemiş oldu. Sanayi Endeksi Aralık ayı dahil olmak üzere son üç aydır aldığı 50 üzerindeki değerlerle büyüme eğilimini koruyor.
YORUM
Bir önceki hafta en büyük ticaret ortağımız olan Euro Bölgesinden gelen Şubat ayı imalat sektörü PMI verileri olumlu sinyaller vermiş, bu sebeple Türkiye’nin sanayi sektörünün Şubat ayında söz konusu gelişmeden olumlu etkilenip etkilenmediğini sorgulamıştık. Nitekim SAMEKS Sanayi Endeksi, yeni siparişlerdeki azalmanın etkisiyle üretimin azaldığını, azalan stoklara bağlı olarak satın alımlar ve istihdamdaki artışın etkisiyle sanayi sektörünün yavaşlayan bir hızla da olsa büyümeye devam ettiğini gösterdi. Sanayi sektöründeki büyümenin, küresel tedarik zincirindeki sorunlara bağlı olarak stok artırma gayreti ve bunun da istihdam talebini canlı tuttuğunu düşünüyorum. Üretimdeki azalmanın talep daralmasından kaynaklandığı aşikar ancak yeni siparişler alt endeksinin “iç piyasa” ve “ihracat” siparişleri şeklinde yayınlanmaması sebebiyle talep tarafı hakkında detaylı bir yorum yapamıyorum. Daha detaylı yorum yapabilmek için Pazartesi günü açıklanacak olan Şubat ayı İSO İmalat Sektörü PMI verilerini ve Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanacak olan Şubat ayı dış ticaret verilerini bekleyeceğiz.
SAMEKS Hizmet Endeksi son dört aydır büyümeye devam ediyor…
Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksi, 2021 yılı Şubat ayında bir önceki aya göre 4,9 puan azalarak 51,9 seviyesine geriledi. Sektörde iş hacmi ve stoklar önceki aya göre düşerken tedarik sürelerinde artış yaşandı. Hizmet Endeksinde Şubat ayında büyüme kaydedilmesinin ana etkenleri ise satın alımlar ve istihdamdaki artışların önceki aya göre artmasıydı.
YORUM
SAMEKS Hizmet Sektörü Endeksinin Şubat ayında zayıflama kaydetmesi geçen hafta TÜİK tarafından açıklanan Şubat ayı Hizmet Sektörü Güven Endeksindeki yavaşlamayı teyit etti. Hizmet sektöründe, satın alımlardaki ve istihdamdaki büyümede Hükumet tarafından gelen Mart ayında kademeli açılmalara yönelik söylemlerin etkisi olduğunu düşünüyorum.
Dr. Fulya Gürbüz 