hammadde – Dr. Fulya Gürbüz

Küresel imalat sektöründe büyüme Kasım’da sürdü, maliyetler arttı

IHS Markit verilerine göre küresel imalat sektörü Kasım ayında büyümesini sürdürdü, girdi maliyetlerindeki artış hızlandı. Pandemi kaynaklı sıkıntılar ve yüksek fiyat artışlarına bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmaya yönelerek üretim artışını destekledi. Hammadde sıkıntısı ara malı üretiminde zayıflığa sebep olurken, pandemi kaynaklı belirsizliklerin de etkisiyle küresel çapta imalatçılar yatırım malı üretimini geri planda tutmaya devam etti.

JP Morgan küresel imalat sektörü PMI endeksi (aşağıdaki grafikte yeşil çizgi) Kasım ayında aylık 0,1 puan düşüşle 54,2 seviyesine geriledi. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise küçüldüğünü gösteriyor.

Kaynak: JP Morgan, IHS Markit

Küresel imalat sektöründe tüketim malı PMI endeksi (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) yükselişini hızlandırırken, ara malı (mavi çizgi) ve yatırım malı (mor çizgi) PMI endekslerindeki yavaşlama devam etti.

Kaynak: JP Morgan, IHS Markit

Türkiye dahil 30 ülkeyi kapsayan JP Morgan küresel imalat sektörü endeksinde, önceki aya göre;

. Üretimdeki artış hızlandı,

. Yeni siparişler yavaş hızla arttı,

. Yeni ihracat siparişlerindaki artış hızlandı,

. İstihdam artışı yavaşladı,

. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yavaşlayan hızla yükseldi,

. Gelecekte üretim artışı beklentisine dair iyimserlik arttı.

IHS Markit tarafından yayınlanan ülke raporlarında Kasım ayında enflasyonist baskının bazı bölgelerde hızlı bazı bölgelerde yavaşlasa da özellikle girdi maliyetlerinde hızlanarak arttığını okuyoruz. Çin’de bazı hammadde fiyatlarındaki düşüşün girdi maliyetlerini zayıflattığına, ABD’de ise girdi maliyetlerindeki hızlanmaya rağmen çıktı fiyat artışlarında zayıflamaya işaret edildi. Küresel çapta girdi maliyetlerindeki artışların sebepleri olarak tedarik zinciri kısıtları, yüksek hammadde ve emtia fiyatları, yüksek enerji fiyatları, yüksek nakliye ücretleri sıralansa da Brezilya’da ek olarak yükselen faiz oranlarına dikkat çekildi.

Kasım ayında arz tarafında artan risklere bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmak amacıyla satın alımlarını hızlandırdı, sektörde üretim artışı istihdamda artışı beraberinde getirdi. İhracat tarafında ise Çin’deki yavaşlama İngiltere’nin ihracat performansını düşürürken, G. Kore ve Japonya’da Asya-Pasifik ve Güney Doğu Asya’dan gelen taleplerin desteğiyle ihracat hızlandı. Avrupa, Hindistan, Rusya ve Uzak Doğu’da ihracat yavaşlayarak da olsa artışını sürdürdü. Benzer olarak Türkiye’de de üretim (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) ve istihdam arttı, ihracat siparişleri zayıfladı, maliyetler ve satış fiyatları sert yükseldi.

Kaynak: IHS Markit, İstanbul Sanayi Odası

Dr.Fulya Gürbüz

Ekim PMI: Küresel arz kısıtları enflasyon baskısını artırıyor

Ekim ayı öncü PMI verileri ABD, Euro Bölgesi ve İngiltere hizmet sektörlerinde hızlanmaya, Almanya’da ihracatın imalat sektörünü desteklediğine, Japonya’da hem hizmet hem de imalat sektörlerinde hızlanmaya işaret etti. Söz konusu ülke/bölgelerde istihdam artışı sürdü, girdi maliyetlerindeki artışın hızlanması çıktı fiyatlarını yukarı çekti. Almanya’da ihracat artışının Ekim ayında artmaya devam etmesi Türkiye’nin ihracatı açısından olumlu bir sinyal olabilir.

ABD’de hizmet sektörü hızlandı, imalat sektörü üretimi yavaşladı, istihdam artışı sürdü, fiyat artışları hızlandı…

Ekim ayında hammadde kısıtları ve tedarik zincirindeki gecikmeler ABD’de imalat sektörü üretimini yavaşlatmaya devam etti. Kovid-19 endişelerindeki azalmaya bağlı olarak hizmet sektöründe siparişler hızlı artış gösterdi, işe alımlar arttı; yüksek taşıma maliyetleri, çalışan ücretleri, tedarikçi ücretleri ve malzeme fiyatlarına bağlı olarak enflasyon üzerindeki baskı arttı. İmalat tarafında ise tedarik zinciri kısıtları ve noksanlıkları ile tedarik sürelerinin uzamasına bağlı olarak üretim ve siparişlerde hafif zayıflama kaydedildi. İmalatçılar hem stoklarını artırmak hem de tedarik sorunuyla baş edebilmek amacıyla satın alımlarını hızlandırdı. Malzeme kıtlığı, lojistiğe bağlı sorunlar ve yüksek emtia fiyatları girdi maliyetlerini dolayısıyla da fabrika satış fiyatlarını hızla yukarı çekmeye devam etti. Eylül ayında ABD’de TÜFE (grafikte mavi çizgi, sol eksen) yıllık %5,4 (aylık %0,4), ÜFE (grafikte siyah noktalı çizgi, sağ eksen) ise yıllık %8,6 (aylık %0,5) artış kaydetmişti.

Almanya’da ihracat imalat sektörünü destekledi, istihdam artışı sürdü, girdi ve çıktı fiyat artışları hızlandı…

Ekim ayında Almanya’da hizmet ve imalat sektörleri yavaş hızla da olsa büyümesini sürdürdü. İmalat sektöründe yavaşlamanın sebepleri girdi kısıtları ve otomotiv sektöründe yaşanan talep daralması oldu. Arz zincirinde devam eden sıkıntılar hizmet sektörünü olumsuz etkilemeye devam etti. Otomotiv sektörünü çıkmaza sokan çip darlığı fabrikaların yeni sipariş artışlarında yavaşlamaya sebep olurken, ihracat siparişleri güçlü seyrini korudu. Hizmet sektöründe ihracat siparişleri hızlanma kaydetse de yurt içi siparişler son altı ayın en yavaş artışını kaydetti. Fiyat tarafında ise girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert yükseldi. İmalat sektöründe başta metaller ve plastik olmak üzere hammadde fiyatlarındaki yükseliş ve artan enerji fiyatlarına dikkat çekilirken, hizmet sektöründe faaliyet giderlerindeki tarihi rekor artışa vurgu yapıldı. İstihdamda ise güçlü alımlar sürdü. Eylül ayında Almanya’da TÜFE (grafikte mavi çizgi, sol eksen) aylık bazda değişiklik göstermezken yıllık artış %4,1 olmuş, ÜFE (grafikte siyah noktalı çizgi, sağ eksen) ise yıllık %14,2 (aylık %2,3) artış kaydetmişti.

Euro Bölgesi’nde otomotiv sektörü üretimi en sert düşüşünü kaydetti, hizmet sektörü büyüdü, istihdam arttı, fiyat artışları hızlandı…

Ekim ayında Euro Bölgesi genelinde hizmet ve mal üretimindeki artış yavaşlayarak sürdü. Hizmet sektörlerinde siparişler hızlı artarken, imalat sektöründe siparişler son dokuz ayın en düşük artışını kaydetti. Otomobil ve yedek parça sektöründe üretim en hızlı düşüşünü kaydetti. Artan Kovid-19 endişelerine paralel olarak seyahat, turizm, eğlence ve dinlenme faaliyetlerinde gerileme görülürken; sağlık, medya, bankacılık ve banka dışı finansal sektörde aktivite hızlandı. Bölge genelinde istihdam artışı sürdü. Girdi ve çıktı fiyatlarında artışlar hızlandı. Euro Bölgesi’nde TÜFE (grafikte mavi çizgi, sol eksen) yıllık %3,4 (aylık %0,5), ÜFE (grafikte siyah noktalı çizgi, sağ eksen) ise yıllık %13,4 (aylık %1,1) artış kaydetmişti.

İngiltere’de hizmet sektörü hızlandı, kapasite kısıtları imalat sektörünü aşağı çekti, istihdam artışı hızlandı, rekor hızda fiyatlar arttı…

Pandemi kısıtlarının kaldırıldığı İngiltere’de Ekim ayında ihracat siparişlerinin de desteğiyle hizmet sektöründe aktivite hızlandı, imalat sektörü üretimi yavaşladı. İstihdam ve malzeme kısıtları ile azalan ihracat siparişleri imalat sektörü üretimini aşağı çeken ana faktörler oldu. Güçlü ücret artışları ve kötüleşmeye devam eden küresel tedarik zinciri girdi maliyetlerinin paralelinde de çıktı fiyatlarının rekor hızda yükselmelerine sebep oldu. Girdi maliyetlerinin tetikleyicileri yakıt, taşıma ve enerji fiyatları, başta çip ve diğer elektronik aksamlar olmak üzere hammadde darlığı oldu. Eylül ayında İngiltere’de TÜFE (grafikte mavi çizgi, sol eksen) yıllık %3,1 (aylık %0,3), ÜFE (grafikte siyah noktalı çizgi, sağ eksen) ise yıllık %6,7 (aylık %0,5) artış kaydetmişti.

Japonya’da imalat sektörü Ekim ayında büyümeyi sürdürdü, hizmet sektörü üretimi Ocak 2020’den bu yana ilk kez arttı…

Kovid-19 vakalarında gerileme ve pandemi kaynaklı kısıtlamaların gevşetilmesine bağlı olarak Japonya’da hizmet sektörü Ocak 2020’den bu yana ilk kez Ekim 2021’de önceki aya göre büyüme kaydetti, imalat sektörü son dokuz ayda sekizinci kez büyümesini sürdürdü. İmalat sektöründe yerel ve ihracat siparişleri artarken, hizmet sektöründe siparişler düşüşünü sürdürdü. İmalat sektöründe işe alımlar hızlandı. Tedarik zincirinde süregelen sıkıntılar ve malzeme kıtlığı girdi maliyetlerinin son 13 yılın en hızlı artışı kaydetmesine sebep olurken, çıktı fiyatları da sert şekilde yükseldi. Eylül ayında Japonya’da TÜFE (grafikte mavi çizgi, sol eksen) yıllık %0,2 (aylık %0,4), ÜFE (grafikte siyah noktalı çizgi, sağ eksen) ise yıllık %6,3 artış kaydetmişti.

Dr. Fulya Gürbüz

Eylül ayında üretici ve tüketici fiyatları artmaya devam etti

Eylül ayında tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %19,58, aylık %1,25 artış kaydetti.

Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise yıllık %43,96, aylık %1,55 arttı.

Kış aylarına yaklaşırken hem Yİ-ÜFE hem de TÜFE’deki artış sürüyor.

Aşağıdaki grafikte TÜFE (mavi çubuklar) ve Yİ-ÜFE (sarı çubuklar) endekslerinin Eylül 2019’dan bu yana aylık artışlarını sürdürdüklerini görüyoruz. Dikkat edin, döviz kurundaki aylık artışlar (yeşil çizgi) genel olarak üretici maliyetlerine (Yİ-ÜFE) daha hızlı yansıyor. Bunda en önemli etken Türkiye’nin mal ve enerji üretiminde ithal girdiye bağımlı olmasıdır.

Tüketici fiyatlarının (TÜFE) kurdaki hareketlere görece daha yavaş tepki vermesinin ana sebebi hizmet fiyatlarındaki yükselişlerin daha yavaş olmasıdır.

Aşağıdaki grafikte 2018 yılından bu yana mal tüketim fiyat endeksinin (kırmızı çizgi) hizmet tüketim endeksinden (mavi çizgi) daha hızlı artış kaydettiğini görüyoruz.

Özellikle pandemi ile birlikte yüksek enerji maliyetleri, yüksek hammadde fiyatları ve yüksek taşımacılık maliyetleri üreticinin girdi maliyetlerini artırmaya devam ediyor.

Yüksek girdi maliyetleri de tüketici tarafında enerji, gıda, dayanıklı tüketim malı, lokanta ve otel hizmetleri, kira, ulaştırma fiyatlarının yükselmesine sebep oluyor.

Hükümetin müdahaleleri özellikle gıda fiyat artışlarında yavaşlama getirme ihtimalini ortaya koysa da kış aylarında yüksek enerji ve ithal hammadde maliyetleri ve kurdaki dalgalanma hem üretim hem de tüketim fiyatlarını yukarı çekmeye devam edecek.

Dolayısıyla Türkiye’de enflasyonist baskı sürüyor. Amerikan merkez bankası Fed de kısa-orta vadede enflasyonist baskıya dikkat çekiyor. Hatta hatırlatalım, Fed güçlü ekonomi ve fiyat baskılarına istinaden aylık 120 milyar dolarlık varlık alım programında kesintiye gitme ihtimalini ortaya koymuştu. Fed’in para politikasında kısmi sıkılaştırmaya gitmesi, dış borç stoku yükseliş eğilimine giren ve TCMB’nin erken faiz indirimiyle Dolar/TL kurunda rekor gören Türkiye ekonomisi için kritik öneme sahip. Zira, TCMB’nin mevcut şartlarda faiz indirimine devam etmesi, döviz kurunda artışı dolayısıyla da enflasyonist baskının devamını beraberinde getirecek.

Dr. Fulya Gürbüz

Küresel imalat sektörlerinden olumlu sinyaller geldi

25-29 Ocak haftasına imalat ve hizmet sektörleriyle ilgili verilerle başlayacağız. Biliyoruz ki yüksek enflasyon ve yüksek faiz mal ve hizmet üreticilerinin üzerinde ağır bir yük oluşturuyor özellikle de pandeminin daha da kötüleştirdiği işsizlik artışlarının ve gelir seviyesindeki azalmaların tüketici talebini aşağı çekmeye devam ederken. Yurt içinde hane halkının kemerleri daha da sıktığı, hizmet sektörünün de Kovid-19 ile mücadelede kapatmaların etkisiyle iş yapma kabiliyetinin durma noktasına geldiği bir ortamda gözlerimiz elbette imalat sektörünü doğrudan etkileyen yurt dışı talepte yani ihracat siparişlerinde.

Türkiye’nin ihracat performansıyla ilgili olası ipuçlarını Cuma günü açıklanan Ocak ayı IHS Markit küresel PMI (satın alma müdürleri endeksi) ilk tahminlerinde bulmaya çalıştım. IHS Markit PMI verileri ve ekonomik büyümeyi gösteren GSYH verilerinin benzer yönde hareket ettiklerini hatırlatalım.

IHS Markit her ayın üçüncü haftasında ABD, Almanya, Avustralya, Euro Bölgesi, Fransa, İngiltere ve Japonya hizmet ve imalat sektörleriyle ilgili ilk tahminlerini yayınlıyor. Ocak ayı PMI ilk tahminlerinden; Kovid-19 kaynaklı ikinci ve üçüncü dalga kapatmalar ve kısıtlamaların ABD haricinde diğer ülke ve bölgelerin hizmet sektöründeki kan kaybını arttırdığı, tedarik zincirindeki sorunların tüm ülkelerin imalatını olumsuz etkilediği, arz kısıtlarının girdi maliyetlerini artırırken çıktı fiyatlarında indirimlere gidildiği, öte yandan aşılamanın başlamasıyla beklentilerin iyimser olduğu ve bunun istihdam tarafında işe alımları beraberinde getirdiği sinyallerini aldık.

PMI raporlarında, imalat sektörlerine odaklandığımızda;

. Euro Bölgesi genelinde arz tarafındaki kısıtların üretimi zayıflattığını,

. Almanya’da özellikle Çin ve ABD’den gelen ihracat siparişlerinin arttığını, sınırlı yük kapasitesi ve yetersiz konteyner sayısının tedarik zincirini kısıtladığını;

. ABD’de imalat sektörü genelinde ve üretiminde ihracat siparişlerinin de desteğiyle büyümenin güçlenerek devam ettiği, artan imalat maliyetleri ve satış fiyatlarının enflasyon üzerinde yukarı yönde baskı yarattığını;

. Japonya’da ve Fransa’da ihracat siparişlerindeki düşüşün Ocak ayında zayıfladığı, Fransa’da tedarikteki sorunların özellikle metaller olmak üzere hammadde fiyatlarındaki artışın üretim maliyetlerini sert artırırken çıktı fiyatlarında indirime gitmeye devam ettiklerini okuduk.

AB’den ayrılan ve Türkiye’nin son zamanlarda ihracat hacminde önemli bir yer tutan İngiltere’de Kovid-19 kaynaklı üçüncü ulusal kapatmaların sonucu olarak hizmet sektörü sert bir darbe alırken; tedariklerdeki gecikmeler, artan üretim maliyetleri ve azalan ihracat siparişleri İngiltere imalat sektöründeki büyümeyi zayıflattı. Ocak ayında İngiltere’de ihracat siparişlerindeki azalmanın imalat sektöründeki büyümeyi zayıflatmasının Türkiye ihracatını ne derecede etkilediğini bilmek faydalı olacak zira arz tarafındaki kısıtlara rağmen Türkiye’nin 2020 yılının son dört ayında İngiltere’ye ihracatını artırmış olması ve bu eğilimi Ocak ayında da sürdürebilmesi Türkiye’nin arz zincirindeki konumu açısından önemli bir gösterge olacak.

İhracat hacmimizin en yüksek olduğu Euro Bölgesi ve ABD imalat sektörlerinden Ocak ayında gelen olumlu sinyaller ise Türkiye’nin ihracat performansı hakkında olumlu bir işaret verdi. Ticaret Bakanlığı Şubat ayı başında Ocak ayı dış ticaret verilerini açıklayacak. 29 Ocak Cuma günü TÜİK’in açıklayacağı Aralık ayı nihai dış ticaret verileri ise sürpriz olmayacak zira Ticaret Bakanlığının Ocak ayı başında yaptığı duyuruda Aralık ayı ihracat ve ithalat hacminin Kasım ayına göre artış kaydettiğini görmüştük.

Dr. Fulya Gürbüz

COVID-19, Dünya imalat sektörü üzerinde kara bir bulut

IHS Markit işbirliğiyle hazırlanan İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) Kasım ayında önceki aya göre 2,5 puan düşüşle 51,4 seviyesine geriledi. Yayınlanan raporda “koronavirüs (COVID-19) salgınında yaşanan ikinci dalganın etkisiyle Türk imalat sektöründeki toparlanmanın Kasım’da hız kaybettiği” ifade edildi. Endeksin 50,0 değerinin üzerinde ölçülen tüm rakamlar sektörde genel anlamda iyileşmeye işaret ediyor.

COVID-19 vaka sayılarının artmasının etkisiyle müşteri talebi ve üretim süreçleri olumsuz etkilenirken, yeni siparişler ve üretim yavaşladı. Yeni ihracat siparişleri ivme kaybetti. Söz konusu ivme kaybında özellikle en büyük ticaret ortağımız olan Avrupa’nın aldığı ihracat siparişlerindeki artışta yaşanan yavaşlamanın etkisi var. Elbette bu gelişmede ihracat ürünlerimizin teknolojik olarak talebi karşılamakta yeterli olup olmadıklarının cevabını da bilmek isterdim.

Öte yandan, Kasım ayıyla birlikte imalat sektörü istihdamı son 6 aydır yükselişini sürdürüyor. COVID-19 sebebiyle küresel çapta artan kısıtlamaların önümüzdeki aylarda devam etmesi halinde ihracat performansımızla birlikte sektör istihdamında da bozulma ihtimali yüksek.

COVID-19 kaynaklı olarak tedarik zincirindeki bozulmalar ise teslimat sürelerinin uzamasına, paralelinde girdi stoklarının da azalmasına sebep oldu. Türk lirasındaki değer kaybının etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarında hızı düşse de artış sürdü.

Dünyada imalat sektörü PMI verileri ne söylüyor?

Kasım ayında imalat sektöründeki yavaşlama sadece Türkiye’ye özgü değil. Ülke ve bölge bazında farklılık gösterse de COVID-19 kaynaklı kısıtlamaların artması talep üzerinde azalmaya sebep olurken istihdamda düşüş, tedarik zincirindeki bozulmalara bağlı girdi maliyetlerinde artış var. Artan rekabetin etkisiyle girdi maliyetleri kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılmış durumda.

Aşağıda halihazırda IHS Markit tarafından yayınlanmış ülke ve bölge bazında PMI raporlarının özetlerini sıraladım. Parantez içindeki rakamların ilki Ekim ayı PMI değerlerini, ikincisi ise Kasım ayı değerlerini gösteriyor. 50 üzerindeki değerler imalat sektöründe bir önceki aya göre büyümeye, aşağısındaki değerler ise daralmaya işaret ediyor. Rakam 50’nin üzerindeyse ve önceki aya göre düşüşle hala 50’nin üzerinde kalmışsa sektörde büyümenin yavaşlayarak da olsa sürdüğü yorumunu, önceki aya göre yükselmişse sektördeki büyümenin hızlanarak devam ettiği yorumunu yapıyoruz. 50’nin altındaki değerlerdeki düşüş daralmanın arttığına, yükseliş ise daralmada yavaşlamaya işaret ediyor.

(Not: Aşağıda ülke raporu özetleri en son yayınlanandan en önce yayınlanana göre sıralandı. Ülkelerin yanına iliştirilmiş parantez içindeki sayıların ilki Ekim ayı PMI değerlerini, ikincisi Kasım ayı değerlerini gösteriyor.)

Meksika (43,6 – 43,7) Kovid-19 vakalarındaki artış satışlarda, ihracat siparişlerinde satın alım ve üretimde sert düşüş getirdi; istihdamdaki düşüş zayıfladı. Artan girdi maliyetlerine rağmen satışları artırabilmek adına çıktı fiyatlarında indirime gidildi.

Kolombiya (51,7 – 52,1): Siparişlerdeki artışa paralel olarak satın alımlar, istihdam ve üretim artış kaydetti. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yükseldi. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşmede kısmi bozulma görüldü.

ABD (53,4 – 56,7): Güçlü yurt içi ve yurt dışı talebe bağlı olarak üretim arttı, istihdamda kısmi iyileşme yaşandı, tedarik zincirindeki kesintilere istinaden artan girdi maliyetlerine bağlı olarak çıktı fiyatları yükseldi. Yeni ihracat siparişlerindeki artış yeni yurt içi siparişlerdeki artışa kıyasla sınırlı kaldı. Aşıya yönelik iyimserlik ve yeni siparişlerdeki artışın etkisiyle gelecek 12 ayda üretim beklentilerindeki iyileşme devam etti.

Kanada (55,5’ten – 55,8’e): Yüksek iç talebe bağlı olarak üretim, satın alımlar ve işe alımlar arttı. İhracat siparişlerindeki artış sınırlı kaldı. Hammadde ve taşıma maliyetlerindeki artışın etkisiyle girdi maliyetleri ve paralelinde çıktı fiyatları yükseldi. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşme devam etti.

Brezilya (66,7 – 64,0): İhracat siparişlerindeki güçlü artışa bağlı olarak üretim, satın alımlar ve istihdam arttı. Hammadde kıtlığı, ülke para birimindeki değer kaybı yüksek talep etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları sert artış kaydetti.

İngiltere (53,7 – 55,6): Üretim ve yeni siparişler arttı. Avrupa, Asya ve ABD kaynaklı olmak üzere ihracat siparişleri artış kaydetti. Brexit öncesi satın alımlar arttı. Girdi maliyetlerindeki artış çıktı fiyatlarına yansıtıldı.

Euro Bölgesi (53,8 – 54,8): Üretim ve yeni siparişlerdeki artış sürmesine rağmen işten çıkarmalar devam etti. Özellikle Avrupa ve Çin kaynaklı siparişlerin etkisiyle ihracat siparişleri yavaşlayarak da olsa artmaya devam etti. Girdi maliyetleri artarken çıktı fiyatlarındaki artış sınırlı kaldı. Gelecek 12 ayda üretim artışı beklentilerindeki iyileşmeye hızlandı.

Rusya (46,9 – 46,3): Kovid-19 kısıntıları sebebiyle iç talep düşerken ihracat siparişlerinde artış yaşandı. Talepteki düşüşün etkisiyle üretim düştü, işten çıkarmalar hızlandı. Arz kısıntıları ve taşıma maliyetlerindeki artış girdi maliyetlerinin artmasına ve söz konuşu artışın kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılmasına sebep oldu. Beklentilerde hafif iyileşme yaşandı.

Hindistan (58,9 – 56,3): Tüketim malları talebine bağlı olarak üretim arttı. İhracat siparişlerindeki artış hız keserek sürdü. Satın alımlardaki artış hızında yavaşlama görüldü. Sosyal mesafe kısıdından dolayı istihdam azalmaya devam etti. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı. Gelecek 12 aydaki üretim beklentilerindeki iyimserlik kamu politikaları, para birimindeki değer kaybı ve Kovid-19 kaynaklı belirsizliklere bağlı olarak kısmen bozuldu.

Çin (53,6 – 54,9): İç talep kaynaklı yeni siparişlerdeki artışın etkisiyle üretim arttı, ihracat siparişlerinde artış sınırlı kaldı. İşe alımlardaki artış devam etti. Arz kısıtlarından dolayı tedarik süreleri uzadı. Talep artışı ve yüksek hammadde fiyatları girdi maliyetlerinin artmasına sebep olurken çıktı fiyatlarındaki artış görece düşük kaldı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Japonya (48,7 – 49,0): Üretim ve yeni siparişlerdeki düşüş yavaşladı. Siparişlerdeki düşüş son 23 aydır aralıksız sürüyor. İhracat siparişlerindeki düşüş için özellikle Avrupa’nın uyguladığı virüs kısıtlamaları not ediliyor. İstihdamda düşüş yavaşlayarak da olsa sürdü. Girdi maliyetlerindeki artış yavaşlarken çıktı fiyatlarında rekabet kaynaklı düşüşler kaydedildi. Hammadde erişimine zorluklar tedarik sürelerinin uzamasına sebep oldu. Hem girdi hem de nihai ürün stokları azaldı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Güney Kore (51,2 – 52,9): Üretim ve yeni siparişler hızlandı, işe alımlar arttı. Yurt içi talep ve ihracat siparişleri ivmelendi. İhracat siparişlerindeki artışın özellikle Çin ve Japonya başta olmak üzere Asya-Pasifik bölgesinden kaynaklandığı belirtildi. Satın alımlar artarken tedbir amaçlı olarak stok alımları arttı. Yüksek hammadde fiyatlarına bağlı olarak girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları arttı. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Tayvan (55,1 – 56,9): Yurt içi ve yurt dışı talep artışına bağlı olarak üretim artsa da işe alımlarda temkinlilik hakimdi. İhracat siparişleri Şubat 2018’den bu yana en yüksek artışını kaydetti. Satın alımlar arttı. Pandeminin tedarikçiler üzerinde oluşturduğu zorluklar sebebiyle tedarik süreleri uzadı. Arz kısıtları ve artan talebin etkisiyle girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yükseldi. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Endonezya (47,8 – 50,6): Kovid-19 kaynaklı kısıtlamalardaki gevşemeye bağlı olarak üretim artsa da yeni siparişlerdeki artış sınırlı kaldı. Bunda stok ve kapasiteye yönelik temkinli tutumun girdi stoklarına yatırımın önüne geçmesi etkili oldu, ara mal üreticilerinin satışları düştü, birikmiş işler azaldı, istihdamdaki gerileme devam etti. Tedarik edinimindeki zorluklar sebebiyle tedarik süreleri uzadı. Hammadde fiyatlarındaki artış ve ülke para biriminin değer kaybetmesi girdi maliyetlerinin yükselmesine sebep oldu, çıktı fiyatlarındaki artış görece sınırlı kaldı. Beklentilerdeki iyimserlik sürdü.

Vietnam (50,0 – 49,9): Fırtına ve sel felaketleri ile Kovid-19’un üretim şartları üzerinde yarattığı baskı sebebiyle üretim düştü. İhracat siparişlerindeki sert düşüşe bağlı olarak yeni siparişlerde kısmi düşüş yaşandı, nihai mal stokları azaldı, satın alımlar ve istihdam geriledi. Hammadde azlığı ve yüksek fiyatlı ithal girdiler sebebiyle girdi maliyetleri sert yükseldi, çıktı fiyatlarındaki yükseliş ise görece daha düşük kaldı. Beklentilerdeki iyimserlik sürdü.

Malezya (48,5 – 48,4): Kovid-19 vakalarındaki artış devam ediyor. Üretim ve yeni siparişlerdeki bozulma yavaşladı. Kısıtlamalardaki artış başta vaka sayılarının arttığı Hindistan olmak üzere ihracat siparişlerini aşağı çekti. İşten çıkarmalar zayıfladı. Hammadde kıtlığına bağlı olarak girdi maliyetleri artmaya devam etti, maliyetlerdeki artış kısmen çıktı fiyatlarına yansıtılabildi. Satın alımlar azalırken, hammadde, yarı mamul ve nihai ürün stokları düştü. Beklentilerdeki iyileşme sürdü.

Tayland (50,8 – 50,4): İhracat siparişlerindeki azalmaya rağmen iç talep ve üretim arttı, üretimdeki artış satın alımları beraberinde getirdi, mamul stoklarında artış yaşandı, kapasite baskısındaki azalma sebebiyle istihdam düşmeye devam etti, beklentilerde iyileşme sürdü, girdi maliyetlerinde kısmi artışa rağmen çıktı fiyatları değişmedi.

Filipinler (48,5 -49,9): İş aktivitesinin kısmen arttığı ülkede üretim arttı, toplam yeni siparişler azalsa da sınır kısıtlamalarının gevşetilmesine bağlı olarak ihracat siparişlerinde artış görüldü, düşük talebe bağlı olarak maliyetleri azaltmak adına işten çıkartmalar devam etti, hammadde ve nihai mal stoklarında azalma sınırlı kaldı, tedarik zincirindeki aksamalara bağlı olarak tedarikçilerin teslimat süreleri uzadı, hammadde eksikliği ve artan taşıma maliyetleri sebebiyle girdi maliyetleri yükseldi, artan maliyetler kısmen tüketiciye yansıtılabildi, geleceğe dair beklentiler iyileşti.

Myanmar (30,6 – 43,2): Kovid-19 kaynaklı yeni kısıtlamalar ve fabrikaların kapatılmasına bağlı olarak üretim, yeni siparişler, satın alımlar, istihdam, stoklar düştü; hammadde eksikliği ve artan taşıma maliyetleri sebebiyle girdi maliyetleri yükseldi, maliyet artışları çıktı fiyatlarına yansıtılmadı, geleceğe dair beklentiler iyileşti.

Dr. Fulya Gürbüz

Eylül ayında ihracat, sanayi üretimini ve istihdamı destekledi, tüketim arttı

9-13 Kasım haftasında açıklanan üretim, dış ticaret ve tüketime ilişkin takvim ve mevsimsellikten arındırılmış TÜİK verilerine göre;

. Sanayi üretimi Eylül ayında önceki aya göre %1,7 arttı,

. İhracat miktar endeksi Eylül ayında önceki aya göre %11,2 arttı,

. İthalat miktar endeksi Eylül ayında önceki aya göre %2,0 arttı,

. Sanayi sektörü istihdamı Ağustos döneminde (Tem-Ağu-Eyl) önceki döneme göre %2,0 arttı,

. Perakende satış hacmi Eylül ayında önceki aya göre %2,8 arttı.

İhracat, sanayi üretimini desteklemeye devam ediyor…

Bir önceki aya göre değişimleri gösteren aşağıdaki grafikte, Mayıs 2020’den itibaren ihracatın (kırmızı çubuk) ve hammadde ithalatının (mavi çubuk) sanayi üretimini (gri çubuk) desteklediğini görebilirsiniz. Gri renkli 0 noktasını gösteren uzun yatay çizginin üzerindeki değerler önceki aya göre artış olduğunu, çizginin altındaki değerler ise önceki aya göre azalma olduğunu göstermektedir. Ağustos ayında ihracatta kaydedilen düşüşe rağmen hammadde ithalatı ve sanayi üretimindeki artışın imalat sektöründe mal stoklarını (turuncu çubuk) beslediğini anlıyorum. Eylül ayında ise ithalattaki sınırlı artışa rağmen ihracatı mal stoklarının beslediğini tahmin ediyorum. Pandemide ikinci dalganın tedarik zincirinde olası kırılmaları beraberinde getirebileceği endişeler sebebiyle, IHS Markit küresel imalat sanayi PMI endeksleri ülke raporlarında tedbir amaçlı satın alımların hızlandığı sinyalini almıştık.

Sanayi üretimindeki artış sanayi istihdamını destekliyor…

Aşağıdaki grafikte sol eksen, sanayi sektöründe istihdam edilen kişi sayısını (turuncu çubuklar) göstermektedir. Grafiğin sağ ekseninde ise sanayi üretimi (gri çizgi) ve imalat sektörü mevcut siparişlerinde (bordo çizgi) önceki aya göre nasıl bir değişim olduğu gösteriliyor. Yılbaşından itibaren imalat sektöründeki siparişlerde ve paralelinde sanayi üretiminde ardı ardına yaşanan gerilemelerin ardından, pandemi tedbirlerindeki gevşetmelerin etkisiyle sanayi istihdamının Haziran dönemiyle birlikte yükseliş eğilimine girdiğini görüyoruz. Eylül ve Ekim ayına ilişkin göstergeler sanayi istihdamında yükselişin devam edeceğine işaret ediyor.

Türk lirasındaki değer kaybına rağmen yurt içinde perakende satışlar hızlandı…

Aşağıdaki grafik, sol eksende sanayi sektörü (gri çubuk), imalat sektöründe mevcut siparişler (bordo çubuk), perakende satışlar (yeşil çubuk) ve tüketim malları ithalatındaki (mor çubuk) bir önceki aya göre kaydedilen değişimleri gösteriyor. Sağ eksende ise Dolar/TL kurunun (mavi çizgi) aylık ortalama değerleri gösteriliyor. Grafikte neler gördüğümü sıralayayım:

. Ağustos ayında Dolar/TL kurunun önceki aya göre %6,1 yükselmesinin etkisiyle tüketim malı ithalatında önceki aya göre sert düşüş var. Perakende satışlardaki artış ise Temmuz ayına göre hız kesti.

. Eylül ayında Dolar/TL’deki %3,5 yükselişe rağmen hem perakende satışlarda hem de tüketim malları ithalatında yükseliş var. Perakende satışlardaki hızlanmada özellikle Tekstil, Giyim ve Ayakkabı satışlarındaki aylık %13,1’lik artışın etkili olduğunu söyleyeyim. Türk lirasındaki sert değer kaybına rağmen Eylül ayında tüketim malları ithalatındaki %7,5’lik artışın ana tetikleyicisinin ise otomotiv sektörü ithalatında Eylül ayında kaydedilen %30,8’lik artış ve paralelinde otomotiv satışlarının aynı ay %46,9 yükselmesinin etkisi olduğunu düşünüyorum.

Ekim ayı göstergeleri ne söylüyor?

Ticaret Bakanlığı verilerine göre Ekim ayında ihracat ve ithalatta artışın devam etmesi sanayi üretiminde, dolayısıyla da sanayi sektörü istihdamında iyileşme göreceğimize işaret ediyor. Ekim ayında Dolar/TL kurunun %4,8 yükselmesi ve artan kredi faiz oranları sebebiyle perakende satışlarda önemli bir iyileşme olmayacağını tahmin ediyorum.

Dr. Fulya Gürbüz

İmalat sektörü Eylül ayında Kovid-19 tedbirlerinin gevşediği ülkelerde büyüdü, yeni dalgadan etkilenen ülkelerde daraldı

IHS Markit Eylül ayı imalat sektörü PMI (satınalma müdürleri endeksi) verilerini açıkladı. Endeksin 50 değerini alması sektörde önceki aya göre değişiklik olmadığını, 50 üzerindeki değerler sektörde önceki aya göre büyüme kaydedildiğini, 50 altındaki değerler ise sektörde önceki aya göre daralma olduğunu gösteriyor.

Türkiye imalat sektörü Eylül ayında büyüme bölgesinde kalmayı sürdürdü

Türkiye’de imalat sektörüne yönelik iyileşme sinyalleri Merkez Bankasının yayınladığı Eylül ayı Reel Kesim Güven Endeksi ve MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS verileriyle gelmişti.

İSO işbirliğiyle hazırlanan IHS Markit PMI verilerine göre Eylül ayında;

. Yeni siparişlerdeki büyümenin yansıması olarak istihdam artışı hızlandı, istihdamda Şubat 2018’den beri en güçlü artış gerçekleşti,

. Üretim artmaya devam etti, ancak büyüme hızında yavaşlama kaydedildi,

. Türk lirasındaki değer kaybının yansıması olarak enflasyonist baskılar güçlendi; girdi maliyetleri enflasyonu son iki ayda artarak Ekim 2018’den bu yana en yüksek seviyeye ulaştı, nihai ürün fiyatları son 2 yılın en hızlı artışını kaydetti,

. Kur artışlarının ihracat pazarlarında rekabet gücünü desteklediği yönündeki firma bildirimleri, anketin görece pozitif bulguları arasında yer aldı,

. Yeni siparişler ve üretim gereksinimlerindeki yükselişin yansıması olarak satın alma faaliyetleri son dört ay boyunca artış gösterdi.

2020 yılı üçüncü çeyreğinde imalat sektöründeki iyileşmenin sanayi sektöründe önceki çeyreğe göre büyüme yaşanacağı beklentilerini kuvvetlendirdi. Dördüncü çeyrekteki gelişmeler ise Kovid-19 ile ilgili ikinci dalganın genele yayılıp yayılmayacağına bağlı olacak.

Euro Bölgesi imalat sektöründeki büyüme eğilimi Eylül ayında da sürdü

23 Eylül’de IHS Markit Euro Bölgesi imalat sektörü PMI Eylül ayı ilk tahminlerini yayınlamıştı. Önceki rapora ekleyebileceğimiz detay, özellikle Almanya imalat sektöründeki büyümenin ana tetikleyicisinin başta Çin olmak üzere Avrupa ve Türkiye’den gelen ihracat taleplerindeki artış olması. İrlanda ve Yunanistan imalat sektörleri PMI verileri Eylül ayında kaydettikleri 50 değeri ile önceki aya göre değişiklik göstermedi. İmalat sektöründe en hızlı büyümeyi 56,4 değeri ile Almanya kaydetti. Almanya’yı 53,2 ile İtalya, 52,5 ile Hollanda, 51,7 ile Avusturya, 51,2 ile Fransa, 50,8 ile İspanya takip etti. Genel olarak Bölge’de imalat sektörü istihdamındaki düşüş sınırlı kaldı. Girdi maliyetleri ülkeler özelinde değişiklik gösterirken, yüksek rekabet ve kırılgan talep şartlarının etkisiyle çıktı fiyatlarındaki düşüş arka arkaya 15. ayda da sürdü.

İngiltere imalat sektörü PMI endeksi 54,1 değeri ile Eylül ayında da büyümeye devam etti. Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika’dan gelen ihracat taleplerindeki artışın etkisiyle İngiltere’nin yeni ihracat siparişlerinde artış kaydedildi. Girdi maliyetlerinde devam eden artışlara paralel olarak satış fiyatlarında da artış kaydedildi.

Asya ve Uzak Doğu’da koronavirüs tedbirlerinin gevşediği ülkelerde imalat sektörü canlandı, ikinci dalga yaşayanlarda sektör daraldı

Uzak Doğu ve Avrupa imalat sektörlerindeki iyileşmenin ana tetikleyicisi Çin’in kontrol altına aldığı pandeminin etkisiyle imalat sektörü üretimindeki artış oldu. Çin’de istihdam 2020 yılında ilk kez büyüme bölgesine geçti, satın alımlar ve stoklar arttı, girdi maliyetleri yükselmeye devam etse de çıktı fiyatlarındaki artış daha zayıf kaldı.

Kovid-19’da ikinci dalganın etkisiyle bazı ülkelerde imalat sektörü daralma bölgesine geri döndü, satın alımlar azaldı, teslimat süreleri uzadı (Endonezya, Malezya, Myanmar, Rusya).

Girdi maliyetlerindeki artış devam etti (Japonya, Kazakistan, Malezya, Rusya).

Bazı ülkelerdeki imalatçılar müşterilerine fiyat indirimleri yapmaya devam ettiler (Japonya, Myanmar, Tayland).

İşten çıkarmalar sürdü (Endonezya, Filipinler, Hindistan, Malezya, Myanmar, Rusya, Tayland, Vietnam).

Rusya’da pandemi kaynaklı kısıtlamaların gevşetilmesiyle üretim artsa da iç talep durgun kalırken dış talepte düşüş kaydedildi. Satın alımlar azaldı, işten çıkarmalar hızlandı, teslimat süreleri uzadı. Hammadde kıtlığı ve tedarikçilerin fiyat yükseltmesi sebebiyle girdi maliyetlerinin artmasına rağmen imalatçılar çıktı fiyatlarını sert yükseltti.

Kazakistan’da pandemi kaynaklı kısıtlamaların gevşetilmesiyle yeni siparişler, üretim, satın alımlar ve işe alımlarda artış kaydedildi. Artan maliyetler, çıktı fiyatlarına yansıtıldı.

Hindistan pandemi kaynaklı kısıtlamaların gevşetilmesiyle birlikte artan iç ve dış talebin etkisiyle imalat sektörü büyüme bölgesini korudu. İmalat sektörü PMI endeksi Eylül ayında 56,8 seviyesine yükseldi. Satışlar ve satın alımlar hızlandı. Özellikle alüminyum ve çelik fiyatlarındaki artış sebebiyle girdi maliyetlerindeki artış devam etti, çıktı fiyatlarında artış görüldü. Sosyal mesafenin korunması amacıyla istihdamdaki düşüş seyri devam etti.

Filipinler’de siparişlerdeki artışın etkisiyle üretimdeki azalma hız kesti. Girdi maliyelerindeki artışın devam etmesine rağmen talepteki iyileşme imalatçıların çıktı fiyatlarını kısmen artırmalarında etkili oldu. İstihdamdaki azalma devam etti.

Tayland’da iç talep kaynaklı iyileşmenin desteğiyle üretim rayda kalmayı başardı, satın alımlar düşmeye devam etti.

Vietnam’da Kovid-19 kaynaklı endişelerin azalmasıyla üretim, yeni siparişler, satın alımlar arttı; işten çıkarmalar azaldı. Ocak 2019’dan bu yana ilk kez ihracat talebinde artış yaşandı. Hammadde kaynaklı kısıtlar girdi maliyetlerinin artmasına sebep olurken, teslimat süreleri uzadı. Artan girdi maliyetlerine karşılık çıktı fiyatları son sekiz ayda ilk kez yükseldi.

Japonya, Avrupa ve ABD kaynaklı zayıf talebi Çin ve Güney Doğu Asya ülkelerinden gelen ihracat taleplerinin desteğiyle dengeleyebildi, istihdam seviyesinde önceki aya göre değişiklik olmadı.

Dr. Fulya Gürbüz

Doğu ve Uzak Doğu’da imalat sektöründe artan maliyet işten çıkarmalara, artan rekabet satış fiyatlarında indirime sebep oluyor

IHS Markit tarafından açıklanan Ağustos ayı imalat sektörü satın alma müdürleri endeksi (PMI) verilerine göre Doğu ve Uzak Doğu’da genel olarak yurt içi talepte kısmi iyileşmeye, yurt dışı talepte bozulmaya, işten çıkarmaların devam ettiğine, girdi maliyetlerinin yükselmesine rağmen satışlarını artırmak adına üreticilerin fiyat düşürdüğünü gösterdi. Üreticilerin artan maliyetlere bağlı artan işsizlik ortamında fabrika satış fiyatlarını düşürmesi hem imalatçıların hem de hane halkının finansman ihtiyacını artırıyor.

Gelelim Ağustos ayında Doğu ve Uzak Doğu ülkeleri bazında imalat sektörü gelişmelerine…

Çin imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 0,3 puan artışla 53,1 seviyesine yükseldi. Üretim ve yeni siparişler önceki aya göre hızlanırken Aralık 2019’dan bu yana ilk kez ihracat siparişlerinde artış yaşandı. Paralelinde istihdamdaki azalma hız kesti: bazı firmalar maliyetleri azaltmak için işten çıkarmalara devam ederken bazı firmalarda artan iş hacmine bağlı olarak işe alımlar oldu. Yüksek hammadde maliyetlerine bağlı olarak girdi maliyetleri yükselirken, maliyetlerdeki artış kısmen çıktı fiyatlarına yansıtıldı. Tedarik zincirindeki aksaklıklar devam etti.

Japonya imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 2,0 puan artışla 47,2 seviyesine yükseldi. Üretim, yeni siparişler, ihracat ve istihdamdaki bozulma kısmen yavaşladı. Hammadde fiyatlarındaki yükselişe bağlı olarak imalat sektörü, girdi maliyetleri artmasına rağmen, satışların artması amacıyla çıktı fiyatlarında indirime gitti. Anket katılımcıları, pandeminin tedarik zincirini olumsuz etkilediğini belirtirken pandeminin ne kadar daha süreceği konusunda endişeliler.

Hindistan imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 6,0 puan artışla 52,0 seviyesine yükseldi. Artan iç talep paralelinde üretim de artarken yurt dışı talepteki zayıflık sürdü. İşten çıkarmalar devam etti. Tedarik zincirindeki aksaklıklar devam ederken firmalar, teslimat sürelerindeki artışın nakliye kısıtlamaları, tedarikçi gecikmeleri ve kapasite baskılarından kaynaklandığını belirtti. Tedarik kıtlığı ve nakliye gecikmeleri sebebiyle hammadde maliyetleri arttı. Öte yandan, imalatçılar, rekabetçi baskılara ve satışları artırma çabalarına bağlı olarak, çıkış fiyatlarını önceki aylara göre daha düşük hızla da olsa düşürdüklerini belirttiler.

Rusya imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 2,7 puan artışla 51,1 seviyesine yükseldi. Bunda yurt içi talepteki artış etkili oldu, yurt dışı talepteki zayıflık ise yavaşlayarak da olsa sürdü. Paralelinde, istihdamdaki düşüş yavaşladı. Yüksek tedarik maliyetleri ve para birimindeki değer kaybının ithal malları fiyatlarını yukarı çekmesine bağlı olarak işletme maliyetleri yükseldi. Şirketler söz konusu artışı çıktı fiyatlarına kısmen de olsa yansıttılar.

Güney Kore imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 1,6 puan artışla 48,5 seviyesine yükseldi. Panelistlere göre Avrupa ve ABD’deki kademeli ekonomik iyileşmenin etkisiyle tedarik zincirindeki bozulma yavaşladı. Yurt içi ve yurt dışı satışlarındaki azalma düşük hızla da olsa sürdü. Bu da işten çıkarmaların hız kesmesine sebep oldu. Öte yandan, yüksek nakliye ücretleri, artan petrol fiyatları ve hammadde fiyatlarındaki artışın etkisiyle girdi maliyetlerindeki artış hızlandı. İmalatçılar ise artan maliyetlerine rağmen yoğun rekabet ortamında fiyat indirimlerine gitmek zorunda kaldılar. Tedarik zincirindeki bozulma devam etti.

Endonezya, Filipinler, Malezya, Myanmar, Singapur, Tayland ve Vietnam’ı kapsayan ASEAN imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 2,5 puan artışla 49,0 seviyesine yükseldi. Toplam yeni siparişlerdeki azalma hız keserken ihracat siparişlerindeki azalma sürdü. Girdi maliyetlerinde süregelen artış, çıktı fiyatlarına yansıtılmazken işten çıkarmalar devam etti.

Tayvan imalat sektörü PMI endeksi Ağustos ayında aylık 1,6 puan artışla 52,2 seviyesine yükseldi. Bunda, yurt içi ve yurt dışı satışlarındaki artış etkili oldu. Girdi maliyetlerindeki sert artış çıktı fiyatlarına aynı ölçüde yansıtılmadı. Artan maliyetlere karşın verimlilikteki bozulmayı önlemek amacıyla işten çıkarmalar devam etti.

Dr. Fulya Gürbüz

Dış ticaret endeksleri, sanayi ve perakende satışlarda iyileşme işareti verdi

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; ihracat miktar endeksi Haziran 2020’de önceki aya göre %18,8 artışla 147,0, ithalat miktar endeksi de %7,6 artışla 121,9 seviyelerine yükseldi.

TÜİK’in yayınladığı dış ticaret endeksleri sadece mal ticaretini kapsamakta, hizmet ticaretini hariç tutmaktadır. Endekslerin baz yılı 2010 yılıdır ve başlangıç değeri 100’dür. Dolayısıyla, ihracat ve ithalat miktar endekslerinin Haziran ayında 100 değerinin üzerinde olması ihracat ve ithalat miktarlarının 2010 yılı değerlerinin üzerinde olduğunu gösteriyor. Ancak bu değerler ortalama değerler. Tüm mal grubunda aynı tablo var mı inceleyelim.

Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış tüketim, hammadde ve yatırım ihracatı endeksleri Haziran ayında sırasıyla 147,1, 146,6 ve 153,0 değerlerini aldı. Endeksler 2010 yılı başlangıcından bugüne 100 seviyesinin üzerinde seyrediyor. Bunun anlamı, ihracat malları miktar endeksi baz yılı olan 2010 seviyesinin altına gerilememiştir.

İthalat tarafında ise tüketim, yatırım ve hammadde ithalat miktar endeksleri Haziran ayında 78,5, 88,0 ve 134,7 seviyelerinde bulunuyor. İhracat malları üretiminin ana girdisi olan hammadde malları ithalatı Temmuz 2010’dan bu yana 2010 seviyesinin üzerinde seyrediyor. Öte yandan tüketim malları ithalatı Ağustos 2018’den bu yana, yatırım malları ithalatı da Nisan 2020’den bu yana aralıksız 100 seviyesinin altında seyrediyor. Bunun da anlamı tüketim ve yatırım malları ithalatı miktar olarak 2010 yılının gerisinde seyrediyor.

İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünüp çıkan sonucun 100 ile çarpılmasıyla elde edilen dış ticaret haddi ise Haziran ayında 109,95 seviyesinde bulunuyor. Aralık 2018’den bu yana endeks 100 seviyesinin üzerinde bulunuyor. Dış ticaret haddinin 100 seviyesinin üzerinde olması birim başına ihracat fiyatının birim başına ithalat fiyatından fazla olması demektir.

Yarın Haziran ayı sanayi üretimi ve perakende satış endeksleri açıklanacak. Dış ticaret endekslerindeki artışa benzer olarak reel kesim güveni ve SAMEKS sanayi endeksleri de Haziran ayında önceki aya göre artış kaydetmişti. Bu öncü veriler, sanayi üretimi endeksinin de Haziran ayında önceki aya göre yükseleceğine işaret ediyor. Sanayi üretimiyle yakın eğilim gösteren perakende satış endeksinde de Haziran ayında önceki aya göre iyileşme ihtimali var.

Dr. Fulya Gürbüz

İhracatta güç kaybı henüz yok, iç talep daralıyor

Dış ticaret açığı Şubat ayında önceki aya göre %33 azaldı…

TÜİK verilerine göre, Şubat ayında ihracat bir önceki aya göre %0,3 düşüşle 14,65 milyar dolar, ithalat %8,2 düşüşle 17,63 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece dış ticaret açığı bir önceki aya göre %33,8 düşüşle 2,98 milyar dolar seviyesine geriledi.

12-aylık toplamlar ihracatta istikrara, ithalatta yavaşlamayı doğruladı…

İhracatı, Şubat ayında tüketim mallarında %3’lük, yatırım mallarında %12’lik artış destekledi…

Şubat ayında hammadde ithalatındaki %10’luk düşüş iç talepteki daralmayı teyit etti…

İthalattaki gerileme sebebiyle azalan dış ticaret açığı ve reel kesim güven endeksindeki sert düşüşü dikkate aldığımızda Şubat ayında sanayi üretiminde sert bir düşüş göreceğiz…