S&P Global Mayıs ayı sektörel PMI ilk verilerini açıkladı. PMI dediğimiz “Purchasing Managers Index”, yani satın alma müdürleri endeksi. S&P Global her ay onlarca ülkenin hizmet ve imalat sektörlerindeki satın alma müdürlerine bir anket gönderiyor ve ilk sonuçlarını ay bitmeden açıklıyor. Tüm ülkeler için nihai veriler anketin yapıldığı ayın bitiminden sonraki ayın ilk iş günü yayınlanıyor. Dolayısıyla 1 Haziran’da yayınlanacak küresel PMI verilerinde gelişmeleri ülkeler bazında daha detaylı okuyacağız.
Kaynak: HCOB, S&P Global
PMI anketinde ilgili sektöre ait üretim, yeni siparişler (yurt içi ve ihracat), mevcut işler, satın alma, tedarik süresi, istihdam, stok seviyesi, girdi maliyetleri, çıktı fiyatları ve son olarak gelecek 12 aya ilişkin üretim beklentilerinin bir önceki aya göre artıp azalmadığı soruluyor. Endeks 50 değerinin üzerindeyse ilgili faaliyetin bir önceki aya göre büyüdüğü, altında ise küçüldüğü, eşit ise değişim olmadığı anlamına geliyor.
PMI öncü verileri sadece ABD, Avustralya, Euro Bölgesi, İngiltere ve Japonya’yı kapsıyor. Mayıs ayı öncü verilerine göre adı geçen ekonomilerde hizmet sektörleri büyümelerini sürdürürken, imalat sektörlerinde Japonya hariç büyük kan kaybı var. İmalat sektörü ihracat siparişlerindeki düşüş devam ediyor. Fiyatlar tarafında ise enflasyonist baskı zayıflıyor. Raporlardan gelen ipucunda Çin imalat sektöründeki yavaşlamanın ihracat siparişlerini olumsuz etkilediği notunu okuduk. Yine Mayıs ayına ilişkin olarak tedarik zincirinde sıkıntı kalmadığı, istihdamda kan kaybı olmadığı, mevcut işlerin üretimi desteklediği de diğer gelişmeler arasında yer aldı.
Biliyoruz ki Euro Bölgesi, ABD ve İngiltere en büyük ihracat ortaklarımız. Başta Avrupa ve Euro Bölgesi olmak üzere büyük ihracat pazarlarımızdan gelen imalat sektörlerinde daralma işaretleri Türkiye’nin başta ihracat siparişleri olmak üzere imalat sektörünü aşağı yönlü baskılıyor.
Nitekim TCMB’nin Mayıs ayı Reel Kesim Güven Endeksi (RKGE) verilerine göre Türkiye imalat sektöründe mevcut yurt içi ve ihracat siparişleri bir önceki aya göre düştü, son üç ayda kaydedilen üretim hacmi de bir önceki aya göre geriledi.
Kaynak: TCMB
İmalat sektörü kapasite kullanım oranlarında ise tablo daha iyi; Mayıs ayında dayanıklı tüketim malları ve ara mal imalatında kapasite kullanım oranları bir önceki aya göre yükselme kaydetti, dayanıksız tüketim malları ve yatırım malları imalatında ise kapasite kullanımı geriledi.
Kaynak: TCMB
RKGE’de siparişlerdeki düşüşe karşın stoklardaki azalmadaki yavaşlama ara ve dayanıklı tüketim mallarındaki kapasite kullanım artışlarını desteklediğini anlıyoruz. Öte yandan dayanıksız tüketim malı imalatı kapasite kullanımındaki gerileme ihracat siparişlerindeki düşüş işaretini açıklıyor.
Şubat-Mart-Nisan döneminde aralıksız yükselen yatırım malları imalatında kapasite kullanımının Mayıs ayında gerilemesi ise reel sektörün finansmana erişiminin zorlaştığından mı yoksa talebin zayıflamasından mı yoksa bir nefes alma payı mı olduğunu ay sonunda açıklanacak Mayıs ayına ilişkin MÜSİAD’ın açıklayacağı SAMEKS endeks verilerinde ve 1 Haziran’da açıklanacak İSO imalat sektörü PMI verilerinde ve 2 Haziran’da açıklanacak dış ticaret verilerinde anlamaya çalışacağız.
22-26 Mayıs haftasında enflasyondaki artışın yavaşlayarak da olsa süreceğini, merkezi yönetimin borç stokunun artmaya devam edeceğini, turizm gelirinde artışı, politika faizinin ise sabit tutulacağını söyleyebiliriz. Mayıs ayı kapasite kullanım oranları, reel kesim güven endeksi, sektörel güven endeksleri ve küresel PMI verileri Türkiye ekonomisine yönelik talep ve üretim eğilimini ortaya koyacak.
22 MAYIS 2023, PAZARTESİ
MAYIS AYI TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK
2023 yılı Nisan ayında tüketici güven endeksi aylık %9,2’lik artışla 87,5 seviyesine yükselmişti. Endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100’den küçük olması kötümser durumu gösteriyor. Döviz kurunun seyri, enflasyon, maddi durum, maaş zamları, ekonomiye yönelik beklentiler, işsizlik gibi daha birçok etkenin tüketici güven endeksini etkilediğini not edelim.
2023 yılı Mart ayında YD-ÜFE yıllık %40,35, aylık %1,65 artış kaydetmişti. Aşağıdaki grafikte de görüleceği üzere döviz kurundaki yıllık değişim, YD-ÜFE’de paralele yakın bir değişim ortaya koyuyor. Nisan ayında döviz kurundaki hafif artışın YD-ÜFE’de de yıllık bazda artışa sebep olması beklenebilir. Aylık bazda ise döviz kurundaki artışa bağlı olarak YD-ÜFE’deki artış sürecektir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI TARIMSAL GİRDİ FİYAT ENDEKSİ (TARIM-GFE) – TÜİK
2023 yılı Şubat ayında Tarım-GFE yıllık %69,99, aylık %1,22 artış kaydetmişti. Mart ayı döviz ve emtia gelişmeleri Tarım-GFE’nin yıllık artışında yavaşlamanın sürebileceği, aylık artışların ise süreceği işaretlerini veriyor.
2023 yılı Mart ayında merkezi yönetimin borç stoku 4 trilyon 487 milyar TL ile bir önceki aya göre %6,6’lık artış kaydetmişti. TL cinsi borç stoku aynı dönemde aylık %12,2’lik artışla 1 trilyon 688 milyar TL’ye, döviz cinsi borç stoku ise aylık %3,4’lük artışla 2 trilyon 798 milyar TL’ye yükselmişti. Buna göre toplam borç stokunun %62’sini döviz cinsi stok oluşturmaktadır. Son veriler ışığında 2023 yılının ilk çeyreğinde merkezi yönetimin toplam borç stoku GSYH’nin %26,1 seviyesi ile tarihi düşük seviyesinde bulunuyor.
2023 yılı Nisan ayında küresel imalat sektöründe üretim bir önceki aya göre hızlanarak büyüme kaydetmiş, siparişler gerilemiş, istihdam artmış, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatlarındaki artış yavaşlamıştı. Küresel hizmet sektörü ise Nisan ayında hızlı büyümesini sürdürmüş, yerel siparişler artmış, istihdamdaki artış sürmüş, girdi maliyetlerindeki artış yavaşlarken çıktı fiyatlarındaki artış hızlanmıştı. ABD, Euro Bölgesi, İngiltere, Kanada ve Avustralya’yı kapsayacak olan öncü PMI verileri Türkiye’nin Mayıs ayı ihracatına ilişkin ipuçları verecek.
Arındırılmamış verilere göre 2023 yılı Nisan ayında KKO, bir önceki aya göre 1,9 yüzde puan artışla %75,4 seviyesine yükselmişti. Tüm alt gruplarda (tüketim malları, ara mallar ve yatırım malları imalatında) KKO bir önceki aya göre yükselme kaydetmişti.
Kaynak: TCMB
MAYIS AYI REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ (RKGE) – TCMB
2023 yılı Nisan ayında RKGE aylık 2,8 puanlık artışla 108,0 seviyesine yükselmişti. Endeksin 100 üzerindeki değerler ankete katılan reel kesim temsilcilerinin ekonomik faaliyetlere ilişkin güveninin arttığı (iyimser) anlamına geliyor, 100 altındaki değerler ise kötümserlik anlamına geliyor. Nisan ayı anket sonuçlarına göre son üç ayda üretim miktarı ile mevcut yurt içi ve ihracat siparişlerinin bir önceki aya göre arttığını, son üç ayda ortalama birim maliyetlerinin önceki aya göre düştüğünü, gelecek üç ay beklentilerinde ise birim maliyetlerin ve satış fiyatlarının yükseleceği işaretini almıştık.
Kaynak: TCMB
MAYIS AYI SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ – TÜİK
2023 yılı Nisan ayında güven endeksi hizmet sektöründe bir önceki aya göre %1,1 yükselmiş, perakende ticaret sektöründe %1,3 gerilemiş, inşaat sektörlerinde de %0,1’lik düşüş kaydetmişti. TÜİK’in hesaplayıp yayınladığı güven endeksleri 0-200 aralığında değer almakta, endeksin 100’den büyük olması sektörün mevcut ve gelecek döneme ilişkin iyimserliğini, 100’den küçük olması ise kötümserliğini gösteriyor.
Kaynak: TÜİK
25 MAYIS 2023, PERŞEMBE
TCMB PARA POLİTİKASI TOPLANTISI – TCMB
TCMB, 27 Nisan 2023 tarihli toplantısında 1 hafta vadeli borç verme faizi olan politika faizini %8,5 seviyesinde sabit tutmuş, yayınladığı basın bülteninde mevcut politikanın yeterli olduğu, 6 Şubat tarihli deprem felaketinin yılın ilk yarısına etkilerinin takip edileceğine dikkat çekilmişti. TÜFE’deki yıllık yavaşlama eğilimi yılın ikinci yarısında TCMB’den faiz indirim hamlesi getirebilir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
26 MAYIS 2023, CUMA
NİSANAYI TURİZM İSTATİSTİKLERİ – KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
Mart 2023’te Türkiye’ye gelen turist sayısı bir önceki aya göre %25 artışla 2 milyon 336 bin kişiye, ülkeden ayrılan turist sayısı aylık %18 artışla 2 milyon 311 bin kişiye yükselmişti. Net turizm geliri ise Mart ayında aylık %19’luk artışla 2,4 milyar dolar olarak gerçekleşmişti. 2023 yılı ilk çeyreğinde toplam net turizm geliri bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %23’lük artışla 7,3 milyar dolara yükseldi. İlkbahar ve yaz döneminde turizm gelirleri artmaya devam edecek.
Geçen hafta açıklanan ve merkezi yönetim bütçesi ile yakın değerler sunan nakit bütçe verilerine göre 2023 yılı Nisan ayında 244,5 milyar TL gelir, 403,6 milyar TL gider kaydedildi, nakit dengesi 159,1 milyar TL açık verdi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI ÜCRETLİ ÇALIŞAN İSTATİSTİKLERİ – TÜİK
2023 yılı Şubat ayında sanayi, inşaat ve ticaret-hizmet sektörleri toplamında ücretli çalışan sayısı bir önceki aya göre 28 bin kişi düşüşle 14 milyon 516 bin kişiye geriledi. Ücretli çalışanlar aylık olarak sanayi sektöründe %0,1 arttı, inşaat sektöründe ve ticaret-hizmet sektöründe değişmedi. Toplam istihdamın %54,7’si ticaret ve hizmetler sektöründe, %34,7’si sanayi sektörüne, %10,5’i inşaat sektöründe yer almaktadır.
2023 yılı Mart ayında Tarım-ÜFE yıllık %106,77, aylık %1,79 artış kaydetmişti. Nisan ayında Yİ-ÜFE ve TÜFE endekslerindeki gıda alt endeksindeki bir önceki aya göre artışı dikkate aldığımızda tarım üreticilerinin aylık bazda artışının süreceğini söyleyebiliriz.
Kaynak: TÜİK
NİSAN AYI KONUT SATIŞLARI – TÜİK
2023 yılı Mart ayında konut satışları Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %21,4 azalarak, bir önceki aya göre ise %31,8’lik artışla 105 bin 476 adet olmuştu. Yabancılara konut satışları ise Mart ayında aylık %1,9 artışla, yıllık bazda %38,7 düşüşle 3 bin 415 adet oldu.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİ BORCU – TCMB
2023 yılı Şubat ayında özel sektörün uzun vadeli yurt dışı kredi borcu aylık 1,4 milyar düşüşle 149,3 milyar dolara gerilemişti. Detayda reel sektörün borcu aylık 1,3 milyar dolar düşüşle 97,7 milyar dolara geriledi, bankalarınki 42,7 milyar dolarla değişmedi, banka dışı finans kuruluşlarınınki aylık 0,1 milyar düşüşle 8,9 milyar dolara geriledi. Özel sektörün kısa vadeli yurt dışı kredi borcu ise aylık 0,2 milyar dolar artışla 8,7 milyar dolara yükseldi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
17 MAYIS 2023, ÇARŞAMBA
MART AYI KONUT FİYAT ENDEKSİ (KFE) – TCMB
2023 yılı Şubat ayında KFE bir önceki aya göre %8,4’lük artış, bir önceki yılın aynı ayına göre nominal olarak %141,5’lik artış, reel olarak ise %56,3’lük artış kaydetmişti. Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi inşaat maliyetlerindeki artış konut fiyatlarının da artmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla Mart ayında konut fiyatlarındaki artış da sürecektir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
TÜRKİYE’NİN MART AYI TOPLAM KISA VADELİ BORÇ STOKU VERİLERİ – TCMB
Türkiye’nin toplam kısa vadeli dış borç stoku 2023 yılı Şubat ayında aylık 0,6 milyar dolar düşüşle 153,1 milyar dolara gerilemişti. Orijinal vadesine bakılmaksızın gelecek 12 ayda vadesi dolacak toplam dış borç stoku 196,3 milyar dolar ile önceki aya göre 0,3 milyar dolar arttı. Kısa vadeli dış borcun %35,9’u (55 milyar dolar) özel sektör finans dışı kuruluşlara, %22,1’i (33,8 milyar dolar) TCMB’ye, %21’i ( 32,1 milyar dolar) kamu bankalarına, %21’i özel sektör finansal kuruluşlara (32,2 milyar dolar) aittir.
Nisan 2023 anket sonuçlarına göre yıl sonu TÜFE beklentisi %37,77’ye yükseldi, 12 ay sonrası TÜFE beklentisi %31,02’ye geriledi, 24 ay sonrası TÜFE beklentisi %17,54’e geriledi. Yıl sonu Dolar/TL kuru 23,154’e, gelecek 12 ay sonrasında Dolar/TL beklentisi 24,062’ye yükseldi. Yıl sonu cari açık toplamı 37,8 milyar dolara yükseldi, 2024 yıl sonu toplam cari açık ise 25,8 milyar dolara geriledi. Yıl sonu GSYH büyüme beklentisi %3,51’e, 2024 yıl sonu GSYH büyüme beklentisi %4,43’e yükseldi.
ABD’de Michigan Tüketici Güven Endeksi’nin beklentilerden daha yüksek geldiği Nisan ayında S&P Global Hizmet ve İmalat sektörleri PMI endeksleri ilk tahminleri de bir önceki aya göre toplam ekonomik aktivitenin büyüdüğünü gösterdi.
Nisan ayı PMI verilerine göre ABD’de üretim, yeni yurt içi siparişler, beklentiler, girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları bir önceki aya göre yükseldi; ihracat siparişlerindeki düşüş ise yavaşladı. Fiyatlardaki baskıyı artıran başlıca etkenler olarak artan faiz oranları, yüksek çalışan ücretleri ve faturalardaki artışlar sıralandı. Firmaların kapasite artırma eğilimleri ise istihdamda artışı getirdi.
ABD Merkez Bankası Fed’in geçen hafta yayınladığı ve Mart ayı başından Nisan ayının ilk 9 gününü kapsayan Bej Kitap raporu, ABD ekonomisinin Ocak-Şubat dönemine göre ılımlı bir büyüme resim ortaya koymuştu.
Söz konusu gelişmeler enflasyonu baskılamaya çalışan Fed’in talep tarafını da baskılayabilmek adına 3 Mayıs tarihli para politikası toplantısında 25 baz puanlık faiz artırım yapacağı beklentilerini destekliyor. 14 Haziran tarihli toplantısı için Fed temkinli kalarak faiz artırım sinyali verebilir.
Nisan ayında Euro Bölgesi ekonomisini yine hizmet sektörü destekledi, fiyat baskıları sürdü…
Nisan ayı Euro Bölgesi öncü PMI verilerine göre; 2023 yılının ilk çeyreğinde hizmet sektörü aktivitesinin hızlandığı Euro Bölgesi yılın ikinci çeyreğine yine hizmet sektöründeki hızlanmanın desteğiyle başladı. İmalat sektörü aktivitesindeki düşüş ise Nisan ayında da sürdü.
Hizmet sektöründe yeni siparişler Nisan ayında artışını sürdürürken, imalat tarafında yeni siparişlerdeki düşüş hızlandı.
İmalat sektöründeki zayıflık Nisan ayında girdi maliyetlerini aşağı çekti, çıktı fiyatlarının artış hızı da yavaşladı. Mevcut işlerde ve siparişlerde görülen düşüş eğilimi imalat sektörü aktivitesini gölgeledi.
Hizmet sektöründeki hareketlilik istihdamda artışı getirirken, sektörde girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları da artış kaydetti.
Avrupa Merkez Bankasının (AMB) Temmuz 2022’den bu yana gerçekleştirdiği faiz artırımları her ne kadar manşet enflasyonu (TÜFE) düşürmeyi başarsa da çekirdek enflasyonda yukarı hareket devam ediyor. Para politikasında çekirdek enflasyonu yakından takip eden AMB, çekirdek enflasyondaki yapışkanlığı azaltmak adına 4 Mayıs tarihli toplantısında politika faizini 50 baz puan artırabilir.
MART AYI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
2023 yılı Şubat ayında merkezi yönetim bütçesi 170,6 milyar TL açık vermiş (grafikte gri çubuklar), Ocak-Şubat 2023 döneminde toplam bütçe açığı 202,8 milyar TL, son 12 aylık toplam bütçe açığı 441,5 milyar TL olmuştu. Merkezi yönetim bütçesiyle yakın sonuçlar sunan Hazine nakit bütçe dengesi (grafikte mavi çubuklar) Mart ayında 32 milyar TL açık verdi. Böylece Ocak-Mart 2023’te 257,8 milyar TL, son 12 ayda toplam 404,1 milyar TL nakit açığı verildi. Merkezi yönetim bütçesinin de benzer sonuç vereceğini bekleyebiliriz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI KONUT SATIŞLARI – TÜİK
Şubat 2023’te Türkiye genelinde toplam 80 bin 31 adet konut satıldı (grafikte kırmızı çizgi). Toplam satışın yaklaşık 77 bini Türkiye vatandaşlarına (grafikte gri çubuklar), 3 bini ise yabancılara (grafikte mavi çubuklar) yapıldı. Ocak-Şubat döneminde 178 bin, son 12 aylık dönemde toplam 1 milyon 477 bin konut satışı yapıldı. Mart ayında kredi hacminde artış kaydedilmiş olmasının konut satışlarına nasıl yansıdığına odaklanacağız.
Kaynak: Turkey Data Monitor
ŞUBAT AYI ÜCRETLİ ÇALIŞAN İSTATİSTİKLERİ – TÜİK
Sanayi, ticaret-hizmet ve inşaat sektörleri toplamında ücretli çalışan sayısı Ocak 2023’te yıllık %7,8 artışla, aylık bazda ise %1,2’lik azalışla 14,6 milyon kişi oldu. Arındırılmamış verilere göre Ocak ayında aylık bazda ücretli çalışan sayısı sanayi sektöründe %0,8, ticaret-hizmet sektöründe %1,2, inşaat sektöründe de %2,0’lik düşüş kaydedildi. Ücretli çalışan sayısında aylık bazda düşüş yaşanması talep tarafındaki zayıflığı destekliyor.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI ULUSLARARASI YATIRIM POZİSYONU – TÜİK
Ocak 2023’te Türkiye’nin uluslararası varlıkları aylık %0,6 artışla 312,1 milyar dolara yükselmiş, yükümlülükleri aylık %1,8’lik düşüşle 574,1 milyar dolara gerilemişti. Böylece Türkiye’nin yurt dışından alacaklarıyla, Türkiye’nin yurt dışına borçlarının net farkını gösteren “net uluslararası yatırım pozisyonu” Ocak ayında 262,0 milyar dolar açık vererek bir önceki aya göre %4,6’lık düşüş kaydetti. Bankalar 2018 yılından itibaren kredi yükümlülüklerini azaltma eğilimini sürdürürken, genel hükümet ve diğer sektörler Ekim 2022’den itibaren kredi yükümlülüklerini artırıyor. Dolayısıyla genel hükümetin ve bankacılık dışı sektörün kur riskinin artmaya devam etmesi özellikle merkezi yönetim açısından yüksek maliyetle borçlanma gereğinin de artacağı anlamına geliyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
18 NİSAN 2023, SALI
ŞUBAT AYI KONUT FİYAT ENDEKSİ (KFE) – TCMB
TCMB’nin hesaplama yöntemine göre “Türkiye’deki konutların kalite etkisinden arındırılmış fiyat değişimlerini izlemek amacıyla hesaplanan KFE” 2023 yılı Ocak ayında aylık %6,9 artış kaydetti. KFE’deki yıllık artış %153,1, aynı dönemde reel artış %59,1 oldu. Aşağıdaki grafikte KFE’nin (sarı çizgi) Ağustos 2022’den bu yana inşaat maliyetlerinden (mavi çizgi) daha hızlı arttığını görüyoruz. Grafikte gri çubuklar aylık konut satış miktarını gösteriyor.
2023 yılı Mart ayında yıl sonu TÜFE enflasyonu %37,7, 12 ay sonrasının TÜFE enflasyonu %31,6, yıl sonu Dolar/TL kuru 22,910, gelecek 12-ay sonu Dolar/TL kuru 23,521, yıl sonu cari işlemler açığı 36 milyar dolar olarak tahmin edilirken söz konusu beklentiler Şubat ayı anketine göre yükseliş kaydetmişti. Öte yandan 2024 yılı toplam cari açığın 25,9 milyar dolar, 2023 yılı GSYH büyümesinin %3,5 ve 2024 yılı GSYH büyümesinin %4,4 olacağı tahmin edilen Mart ayı anket beklentilerinin ise Şubat ayı anketine göre düştüğünü gördük. Özellikle ABD ve Avrupa ekonomilerinde yavaşlama sinyallerinin gelmesi Türkiye’nin de büyüme potansiyeli üzerinde aşağı yönlü risk oluşturuyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
NİSAN AYI TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK
Mart 2023’te tüketici güven endeksi aylık %2,9 düşüşle 80,1 seviyesine geriledi. 0-200 arasında değer alabilen endeksin 100 seviyesi altındaki değerler tüketici güveninde kötümser durumu, üzerindeki değerler ise iyimserliği gösteriyor. Endeksteki düşüşte maddi durum, ekonomik durum, işsizlik, tasarruf edebilme ve harcama yapabilme motivasyon ve kabiliyetlerinde bozulmanın etkisini gördük. Talep tarafındaki zayıflığa yönelik gelen sinyaller Nisan ayında tüketici güvenindeki zayıflığın devam etmesine sebep olabilir.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI TARIM GİRDİ FİYAT ENDEKSİ (TARIM-GFE) – TÜİK
2023 yılı Ocak ayında gübre fiyatlarının bir önceki aya göre düşmesi, enerji fiyatlarının ise aynı dönemde sınırlı artmasına rağmen bakım, veteriner ve diğer mal ve hizmetlerdeki sert artışlara bağlı olarak Tarım-GFE bir önceki aya göre %6,24 artış kaydederken yıllık enflasyon artışı %95,99’a yavaşladı. Dünyada gıda fiyatları Nisan 2022’den bu yana aralıksız düşüyor. Gübre ve enerjide ithal girdiye bağımlı olan Türkiye’de ise gübre fiyatlarının Kasım 2022’den bu yana düşmesi, enerji fiyatlarının ise zayıflamasına bağlı olarak yıllık Tarım-GFE artışı da yavaşlıyor. Ancak söz konusu yavaşlamanın kalıcılığı Türkiye’de yüksek enflasyon ortamında fiyatlama davranışlarında görülen yapışkanlık etkisinin azalmasına bağlı olduğunu ekleyelim.
9 Ocak-26 Şubat 2023 dönemini kapsayan Fed’in 2023 yılı ikinci Bej Kitap raporunda ABD ekonomisinin ılımlı büyüme kaydettiğini, istihdamda güçlü seyrin korunduğunu, perakende satışların yatay kaldığını, daralan imalat sektöründe iyileşme kaydedildiğini, konut piyasasında arzın kısıtlı olduğunu, finans dışı hizmet talebinde istikrarın sürdüğünü, kredi talebinin azaldığını, enflasyonist baskının azalma işaretleri gösterdiğini okumuştuk. Mart ayına ilişkin öncü verilere göre Şubat ayında aylık %0,2 düşüş kaydeden perakende satışlar Mart ayında aylık %1 düştü, TÜFE enflasyonu Şubat ayındaki yıllık %6’dan %5’e geriledi, Şubat ayında imalat sektöründeki düşüş Mart ayında zayıfladı, hizmet sektöründeki büyüme ivmelenmesi Mart ayında güç kaybetti, Mart ayında istihdam artışı zayıflamaya devam etti, ekonomik görünümle ilişkili olarak tüketici güveni Mart ayında hafif gerilerken Nisan ayında güçlenme yaşandı. Dolayısıyla Mart ayını ve Nisan ayının ilk iki haftasını kapsayacak olan üçüncü Bej Kitap raporunda ABD ekonomisindeki ılımlı iyileşme ve fiyat baskılarındaki azalma işaretlerinin gelmeye devam edeceğini bekleyebiliriz. Söz konusu gelişmeler Fed’in 3 Mayıs tarihli toplantısında politika faizini 25 baz puan artırıp bir süre beklemede kalabileceği sinyali beklentilerini destekliyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
20 NİSAN 2023, PERŞEMBE
MART AYI MERKEZİ YÖNETİM BORÇ STOKU – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
2023 yılı Şubat ayında merkezi yönetimin borç stoku aylık %0,7’lik artışla 4,2 trilyon TL’ye yükselmişti. Stokun %36’sı (1,5 trilyon TL) Türk lirası cinsinden, kalan %64’ü yabancı para cinsindendir. Dolayısıyla döviz kurundaki artışlar merkezi yönetim borç stokunun ve borçlanma gereğinin artmasına sebep olmaktadır. 2022 yılı son çeyreğinde merkezi yönetimin borç stokunun GSYH’ye oranının (%26,9) son 30 yılın en düşük seviyesinde olması elbette olumlu bir gelişme, ancak Hazine’nin yurt dışından yüksek maliyetlerle borçlanma gereğinin artıyor olması Türkiye’nin risk primi üzerinde ağırlığını hissettirmeye devam ediyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI YURT DIŞI ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (YD-ÜFE) – TÜİK
Şubat 2023’te YD-ÜFE yıllık %48,13, aylık %0,42 artış kaydetmişti. Yıllık bazda enerji ve enerji dışı emtia girdi fiyat artışlarının Şubat ayında yavaşlaması, yurt dışına üretim yapan üreticilerin maliyet artış hızını da aşağı çekti. Döviz kurunun aylık %0,8 ile sınırlı arttığı Mart ayında enerji ve enerji dışı emtia fiyatlarının önceki aya göre düşmeye devam etmesi YD-ÜFE’de aylık bazda artışı sınırlandırabilir.
2023 yılı Ocak ayında arındırılmamış verilere göre işsizlik oranı aylık 0,1 yüzde puan düşüşle %10,3 seviyesine gerilemiş, mevsim etkisinden arındırılmış işsizlik oranı ise aylık 0,5 yüzde puan düşüşle %9,7 olarak gerçekleşmişti. İş bulmakta umudunu yitirenlerin/vazgeçenlerin de dahil olduğu atıl işgücü oranı ise arındırılmamış verilere göre aylık 1 yüzde puan artışla %22,6’ya, mevsimsellikten arındırılmış verilere göre ise aylık 0,6 yüzde puan artışla %21,9’a yükselmişti. Öncü verilerden, hizmet ve sanayi sektörlerini kapsayan MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS (Satın Alma Müdürleri Endeksi) verilerine göre Şubat ayında istihdam değişmedi, Mart ayında ise arttı. Söz konusu gelişmelerin işsizlik oranına nasıl yansıdığını izleyeceğiz.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI ÖDEMELER DENGESİ VERİLERİ – TCMB
Türkiye’de yerleşiklerle yurt dışında yerleşikler arasında gerçekleşen çeşitli ekonomik faaliyetler sonucu (ticaret, turizm, sağlık, eğitim, dış borçlanma gibi) ortaya çıkan döviz giriş çıkışlarını gösteren ve TCMB tarafından yayınlanan 2023 yılı Ocak ayı ödemeler dengesi verilerine göre Türkiye’de 9,8 milyar dolarlık cari işlemler açığı kaydedilmişti. Cari işlemler dengesinin ağırlığını dış ticaret ve seyahat kalemleri oluşturmaktadır, dolayısıyla da dış ticaret ve turizm verileriyle ilgili güncel veriler cari açık kalemini tahmin etmemizde büyük kolaylık sağlamaktadır. Buna göre Şubat ayında dış ticaret açığının bir önceki aya göre 2,1 milyar dolar azalması, net seyahat gelirlerinin ise yaklaşık 0,5 milyar dolar azalabileceğini dikkate aldığımızda cari işlemler açığının Şubat ayında 8,2 milyar dolar civarına gerileyebileceğini söyleyebiliriz. Mart ayında ise azalmaya devam eden dış ticaret açığının etkisiyle cari açık düşmeye devam edecek. Son 12-aylık toplama göre ise cari işlemler açığı Ocak 2023’te 51,7 milyar dolara yükselmişti.
Kaynak: Turkey Data Monitor
11 NİSAN 2023, SALI
ŞUBAT AYI SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ – TÜİK
Ocak 2023’te sanayi üretimi aylık %1,9, yıllık %4,5 artış kaydetmişti. Şubat ayında PMI verilerinin önceki aya göre değişmemesi, ihracatta gerileme ve otomotiv sektörü üretiminde düşüş yaşanması; öte yandan yaşanan deprem felaketinin etkisiyle artan yurt içi siparişler, azalan stoklar ve artan yatırım harcamalarına bağlı olarak sanayi üretiminin Şubat ayında Ocak ayına göre önemli bir düşüş yaşamayacağını, yatay kalabileceğini söyleyebiliriz.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ – TÜİK
Ocak 2023’te inşaat maliyet endeksi aylık %15,32, yıllık %78,52 artış kaydetmişti. Döviz kurlarındaki değişimlerin doğrudan etkilediği inşaat maliyetleri –kurdaki yükselişin devam etmesine bağlı olarak– Şubat ayında da artmaya devam edecek. Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi son dönemde kurdaki kısıtlı yukarı yönlü hareket (sarı çizgi) bile inşaat malzeme fiyatlarının (gri çubuklar) artış hızını yavaşlatmıyor. Şubat ayında yaşanan deprem felaketiyle birlikte inşaat sektöründeki hareketlilik fiyatlar tarafında yukarı yönlü baskıyı artıracaktır.
Kaynak: Turkey Data Monitor
12 NİSAN 2023, ÇARŞAMBA
ABD MART AYI ENFLASYON VERİLERİ (TÜFE) – TÜİK
ABD’de yıllık enflasyon (TÜFE) Haziran 2022’den Şubat 2023’e kadar ardı ardına düşerek %6’ya kadar geriledi. Piyasa beklentisi TÜFE’nin Mart ayında aylık %0,3, yıllık %5,2 artış kaydetmesi, çekirdek TÜFE’nin yıllık %5,6’ya yükselmesi yönünde. Enflasyondaki gelişmeler dikkatleri elbette Fed’in para politikasına çekiyor. Fed politika faizi kararında çekirdek tüketici harcamaları (PCE) enflasyonunun ( gıda ve enerji hariç PCE enflasyonunun) %2’ye düşürülmesini hedefliyor. Aşağıdaki grafikte de görüleceği gibi çekirdek TÜFE ile çekirdek PCE’deki yıllık değişimler genel olarak paralellik gösteriyor. Çekirdek enflasyondaki yavaşlama Fed’in faiz artırımlarında da yavaşlama/durma/indirim ihtimalini ortaya koyuyor. Nitekim piyasadaki beklenti Fed’in 3 Mayıs ve 14 Haziran toplantılarında politika hedef faiz aralığının %5,00-5,25 olması, 26 Temmuz toplantısında %4,75-5,00 aralığına düşürülmesi, 13 Aralık toplantısında ise yılı %4,25-4,50 seviyesinde kapatacağı yönünde. Fed politika faizindeki değişim ABD doları borçlanma maliyetlerinin de aynı yönde değişmesi anlamına geliyor.
Kaynak: TRADINGECONOMICS.COM
ŞUBAT AYI PERAKENDE SATIŞ ENDEKSLERİ – TÜİK
Ocak 2023’te perakende satış hacmi aylık %5,4 yıllık %33,9 artış kaydetmişti. 6 Şubat’ta başlayan ve halen devam etmekte olan depremlere bağlı olarak yurt içi siparişlerdeki artış perakende satış endeksinde de artışa işaret ediyor. Nitekim öncü göstergeler de perakende satışların Şubat-Mart döneminde artışını sürdüreceği ihtimalini destekliyor.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI CİRO ENDEKSLERİ – TÜİK
Ocak 2023’te toplam ciro endeksi yıllık %94,0, aylık %8,3 artış kaydetti. Sektör bazında aylık ciro artışları sanayide %5,8, inşaat sektöründe %8,5, ticaret sektöründe %9,8 ve hizmet sektöründe %8,9 olarak gerçekleşti. Aylık bazda artmaya devam eden maliyet baskıları fiyat artışlarını da beraberinde getiriyor. Deprem sonrasında azalan stoklar ile artan siparişler ve yatırım harcamalarının etkisiyle cirolardaki aylık artış Şubat ayında da sürebilir.
Kaynak: TÜİK
13 NİSAN 2023, PERŞEMBE
ŞUBAT AYI ÖZEL SEKTÖRÜN YURT DIŞINDAN SAĞLADIĞI KREDİ BORCU – TCMB
Ocak 2023’te özel sektörün yurt dışından sağladığı kredi borcu bir önceki aya göre 0,3 milyar dolar düşüşle 151,1 milyar dolara gerilemişti. Finans dışı sektörün borcu aylık 1,5 milyar dolar artışla 99,3 milyar dolara yükselirken, bankacılık sektörünün borcu aylık 1,3 milyar dolar düşüşle 42,9 milyar dolara gerilemiş, banka dışı finans kuruluşlarının borcu aylık 0,4 milyar dolar düşüşle 9,0 milyar dolar olmuştu. Özel sektörün kısa vadeli dış borcu ise 8,6 milyar dolar ile hafif yükselmişti. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi Fed’in faiz artıracağı tartışmalarının başladığı 2021 yılının ikinci yarısından itibaren finans dışı özel sektör dış borcunu (sarı çizgi) artırırken, bankacılık sektörü dış borcunu (mavi çizgi) azaltma eğilimini sürdürmüştür. Fed’in hızlı faiz artırımları ise dış borç maliyetlerini hızla yukarı çekmiş, finans dışı sektörün dış borç yükü artmaya devam etmiştir.
Şubat 2023’te Tarım-ÜFE yıllık %127,56, aylık %6,58 artış kaydetmişti. Tarım sektörünün Ekim 2021’den Ocak 2023 yılına kadarki süreçte dış borç stokunun %52 artışla 21,5 milyar dolara yükseldiğini dikkate aldığımızda artan borçlanma maliyetleri, enerji maliyetleri ve döviz kurundaki yükseliş eğilimi tarım üreticilerinin maliyetlerini yukarı baskılamaktadır. Söz konusu baskının devam etmesi gıda fiyatlarındaki yapışkanlığın süreceği anlamına geliyor.
Kaynak: TÜİK
ŞUBAT AYI TÜRKİYE KISA VADELİ DIŞ BORÇ STOKU – TCMB
Ocak 2023’te Türkiye’nin kısa vadeli dış borç stoku aylık 5,2 milyar dolar artışla 152,8 milyar dolara, gelecek 12-ayda ödenecek dış borç itfaları ise aylık 5,8 milyar dolar artışla 196,0 milyar dolara yükselmişti. Avrupa ve Amerikan merkez bankalarının faiz artırımlarını sürdürdüğü mevcut ortamda özellikle hükumetin borçlanma gereğinin artması ve bankacılık dışı özel sektörün dış borçlanmasındaki hızlanma dikkatleri döviz kurundaki yüksek basınca çekiyor. İçimizi rahatlatabilecek ne var diye baktığımızda Ocak 2023 itibariyle finans dışı kesimin 68 milyar dolarlık 1 yıldan az süreli döviz pozisyon fazlasına sahip olduğunu söyleyebiliriz. Söz konusu rakam Ekim 2022’de 73,3 milyar dolar ile en yüksek seviyesine ulaşmıştı.
MART AYI TÜRKİYE VE KÜRESEL İMALAT SEKTÖRÜ PMI VERİLERİ – İSO, S&P GLOBAL
24 Mart’ta S&P Global ABD, Avustralya, Euro Bölgesi, İngiltere, Japonya ekonomilerini kapsayan öncü imalat ve hizmet sektörleri PMI verilerini açıklamıştı. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü gösteriyor Aşağıdaki grafiğe göre Şubat 2023’te nihai küresel PMI verileri iyileşme kaydederek büyümeye işaret etmişti. Mart ayı PMI ilk verileri ise Avustralya dışında diğer ekonomilerde ekonomik aktivitenin iyileştiğini, enflasyonist baskının sürdüğünü, ihracat siparişlerinin düştüğünü, istihdamın artmaya devam ettiğini ortaya koydu. En büyük ticaret ortağımız olan Euro Bölgesi imalat sektöründe siparişler geriledi, üretim zayıfladı, girdi ve çıktı fiyatları ile özellikle hizmet sektöründe istihdam artmaya devam etti. Söz konusu gelişmeler Türkiye’nin Mart ayı ihracat potansiyelini aşağı çekiyor. Nitekim Mart ayında Türkiye imalat sektöründe dayanıklı tüketim malları ve yatırım malları üretiminde kapasite artışı yaşanmış olsa da toplam imalat sektöründe kapasite kullanım oranı gerileme kaydetti. MÜSİAD’ın yayınladığı SAMEKS verileri ise Şubat ayında başlayan deprem felaketinin ardından Mart ayında yeni siparişlerin desteklediği bir üretim artışına işaret ediyor. Dolaysıyla Mart ayı Türkiye imalat sektörü PMI endeksinde ihracata dayalı üretimden ziyade yurt içi siparişlerin desteklediği bir ekonomik aktiviteye tanık olacağız.
Kaynak: J.P.Morgan, S&P Global
MART AYI ENFLASYON VERİLERİ – TÜİK
Bir önceki ayın fiyat gelişmelerine bakalım. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) 2023 yılı Şubat ayında yıllık %55,18, aylık %3,15 artış kaydetmiş; Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) yıllık %76,61, aylık %1,56 artmış, aynı dönemde Dolar/TL kurunda yıllık %38, aylık %0,3 artış yaşanmıştı. Dolar/TL’nin Mart ayında aylık %0,68, yıllık %29,85 artış kaydetmiş olmasına bağlı olarak tüketici mal fiyatları ile yurt içi üretici maliyetleri yükselmeye devam edecektir. AA Finans’ın anket sonuçlarına göre TÜFE’nin Mart ayında bir önceki aya göre ortalama %2,86 artış kaydedeceği, böylece yıllık enflasyonun %51,35’e gerileyeceği tahmin ediliyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI REEL FAİZ ORANLARI – TURKEY DATA MONITOR
Şubat 2023’te 12-ay geriye dönük gerçekleşen reel faiz oranı eksi %28,6’ya, 12-ay ileriye dönük reel faiz oranı ise eksi %15,2’ye gerilemişti. Reel faiz oranı, aynı dönemdeki tahvil getirisinin aynı dönemdeki oluşan enflasyon değerinden arındırılarak (bölerek) hesaplanıyor. Belirli bir dönemde reel faizin eksi olması aynı dönemde elde edilen getirinin aynı dönemdeki gerçekleşen enflasyondan düşük olması anlamına geliyor. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere reel faiz oranlarında yukarı doğru seyir enflasyondaki yavaşlamadan kaynaklanıyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
4 NİSAN 2023, SALI
MART AYI DIŞ TİCARET VERİLERİ İLK TAHMİNLERİ – TİCARET BAKANLIĞI
Ticaret Bakanlığı verilerine göre Şubat 2023’te ihracat aylık %3,8 azalışla 18,6 milyar dolara, ithalat ise aylık %8,3’lük düşüşle 30,8 milyar dolara gerilemiş, böylece dış ticaret açığı aylık %14,3’lük düşüşle 12,2 milyar dolar olmuştu. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi son dönemde ihracat performansı zayıflarken, ithalatta kaydedilen hızlanma dış ticaret açığının artmasına sebep oluyor. Altın ve enerji hariç tutulduğunda ise ihracat Ocak-Şubat 2023 döneminde ardı ardına düşerken, ithalat son 4 aydır artışını sürdürerek dış ticaret açığının Ağustos 2022’den bu yana en yüksek seviye olan 2,5 milyar dolara yükselmesine sebep oldu. İmalat sektörüne yönelik öncü verileri dikkate aldığımızda altın ve enerji hariç ithalat hacmindeki artışın ara malı ve sermaye malı üretimini desteklediğini ekleyelim.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU (REDK) – TCMB
Şubat 2023’te TÜFE bazlı REDK endeksi aylık 1,66 puan artışla 58,73 seviyesine yükselmişti. REDK’nin 100 seviyesinin üzerindeki değerler Türk lirasının ticaret yaptığı ülke para birimlerine karşı değerli olduğunu, altındaki değerler ise değersiz olduğunu gösteriyor. Yİ-ÜFE (üretim maliyetli) bazlı REDK ise Şubat ayında aylık 0,21 puan artışla 88,03 seviyesine yükselmişti. TCMB’nin ifadesiyle “REDK’nin artışı TL’nin reel olarak değer kazandığını, diğer bir anlatımla Türk mallarının yabancı mallar cinsinden fiyatının arttığını göstermektedir”. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere Yİ-ÜFE bazında Türkiye’nin ticaret yaptığı ülkelere göre TL’nin değeri TÜFE’ye kıyasla daha yüksek. Ticaret yaptığımız ülkelerin TL cinsinden kur değeri düştükçe ve ticaret yaptığımız ülkelerin enflasyon hızı arttıkça REDK endeks değeri yükseliyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
OCAK AYI FİNANSAL KESİM DIŞINDAKİ FİRMALARIN DÖVİZ POZİSYONU – TCMB
Aralık 2022’de reel sektörün döviz varlıkları aylık 4,2 milyar dolar azalışla 164,6 milyar dolara gerilemiş, yükümlülükleri 255,8 milyar dolar ile önceki aya göre yatay kalmış, böylece sektörün net döviz pozisyon açığı aylık 4,1 milyar dolar artışla 91,2 milyar dolara yükselmişti. Sektörün kısa vadeli döviz pozisyon fazlası ise aynı dönemde aylık 5,7 milyar dolar düşüşle 63,8 milyar dolara gerilemişti. Söz konuşu gerilemede kısa vadeli döviz varlıklarının aylık 4,6 milyar dolar azalışla 143,4 milyar dolara gerilmesi, kısa vadeli yükümlülüklerinin ise aylık 1,1 milyar dolar artışla 79,6 milyar dolara yükselmesi etkili oldu. 2021 yılı sonunda sektörün toplam net döviz pozisyon açığı 120,9 milyar dolar seviyesindeydi.
Kaynak: TCMB
7 NİSAN 2023, CUMA
MART AYI NAKİT BÜTÇE VERİLERİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
2023 yılı Şubat ayında bütçe nakit dengesi tablosuna göre 208,3 milyar TL gelir, 379,8 milyar TL gider kaydedilmiş, böylece 171,5 milyar TL nakit bütçe açığı (grafikte siyah çubuklar) kaydedilmişti. Bütçe açığını finanse etmek için Hazine TCMB’deki kasasından 118,5 milyar TL nakit kullanmış (grafikte sarı çubuklar), ayrıca nette 52,8 milyar TL net borçlanma (grafikte mavi çubuklar) gerçekleştirmişti. 2022 yılının tamamında 169,4 milyar TL nakit açığı kaydedilmişken, 2023 yılının ilk iki ayındaki nakit açığı toplamı 412,6 milyar TL ile rekor kırmıştır. Aşağıdaki grafikte görüleceği üzere nakit bütçe açığı arttıkça Hazine’nin net borçlanma miktarı da (borçlanma gereği) artmaktadır. Hazine’nin kasası TCMB’de tutulmaktadır. Banka kullanımının eksi (-) değer alması Hazine’nin TCMB’deki hesap bakiyesinin arttığı, artı (+) değer alması ise kasadan kullanım yaptığı anlamına gelmektedir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI BM GIDA FİYAT ENDEKSLERİ – fao.org
Şubat ayında BM Gıda Fiyat Endeksi aylık %0,6 gerilemesine bağlı olarak yıllık %8,1’lik düşüş kaydetmişti. Son 11 ayda gıda fiyatları ardı ardına önceki aya göre düşerken (grafikte turuncu çubuklar, sol eksen), yıllık bazda (grafikte mavi çizgi, sağ eksen) ise son 4 aydır aralıksız düşüyor. Türkiye’de ise gıda fiyat artışları yıllık bazda yavaşlasa da aylık bazda fiyatlardaki artış hızı yavaşlamıyor.
2023 yılı Şubat ayında ABD’de işsizlik oranı önceki iki aydaki düşüşten sonra tekrar %3,6 seviyesine yükselmiş, ortalama saatlik kazançlar yıllık bazda %4,6 artış kaydetmişti. Mart ayına ilişkin olarak piyasadaki beklenti, işsizlik oranının değişmeyeceği ve tarım dışı istihdamda aylık 240 bin kişi artış olacağı yönünde. Şubat ayında tarım dışı istihdam 311 bin kişi artmıştı. ABD’de enflasyonist baskılar nispeten hafiflemişken bankacılık sektörüne ait yaşanan son olumsuz gelişmelerin etkisiyle Fed, Mart ayı toplantısında politika faizini 25 baz puanlık artışla %4,75-5,0 seviyesine yükseltti. Fed’in toplantı sonrası yayınladığı basın bülteninde bir sonraki toplantıda küçük ölçekli bir faiz artırımı daha yapılabileceği yönünde bir sinyal verilmiş olsa da türev ürün fiyatlamalarına göre yapılan hesaplamalarda piyasa profesyonelleri 3 Mayıs tarihli para politikası toplantısında 25 baz puanlık faiz artırımı olasılığını %49 ve değiştirilmeyeceği olasılığını %51 olarak fiyatlıyor. Fed 2023 yılının geri kalanında 3 Mayıs, 14 Haziran, 26 Temmuz, 20 Eylül, 1 Kasım ve 13 Aralık’ta politika faiz kararlarını duyuracak.
20-24 Mart haftasında açıklanacak makro ekonomik verilerde merkezi yönetimin borç yükünde artış, yurt dışı üretim ve tarım girdi fiyat enflasyon hızında yavaşlama, tüketici güveninde iyileşme işaretleri gelebilir.
20 MART 2023, PAZARTESİ
ŞUBAT AYI YURT DIŞI ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (YD-ÜFE) – TÜİK
TÜİK, ülke içinde üretimi yapılan ve yurt dışına satışa konu olan ürünlerin üretici fiyatlarını ölçen YD-ÜFE endeksini yayınlıyor. Ocak ayında YD-ÜFE yıllık %50,98, aylık %4,00 artış kaydetmişti. Grafikten de görüleceği gibi enerji maliyetlerinin (kırmızı çizgi) YD-ÜFE üzerindeki baskısı devam ediyor. Şubat ayında petrol fiyatları ve diğer emtia fiyatları yıllık bazda düşüş kaydetti, döviz kurunun yıllık artış hızı da değişmedi. Sonuç olarak YD-ÜFE’nin bir önceki yıla göre artış hızı Şubat ayında yavaşlamaya devam edecek gibi gözüküyor. YD-ÜFE Şubat ayında bir önceki aya göre yatay kalabilir zira Dolar/TL kuru Şubat ayında önceki aya göre hafif yükselirken petrol fiyatları hafif geriledi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
ŞUBAT AYI MERKEZİ YÖNETİM BORÇ STOKU – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
2023 yılı Ocak ayı itibariyle merkezi yönetimin borç stoku 4 trilyon 178 milyar TL seviyesinde bulunuyor. Toplam stokun %65,3’ünü döviz cinsi borç stoku (2,7 trilyon TL), %34,7’sini TL cinsi borç stoku oluşturuyor. Aşağıdaki grafikten anlaşılacağı üzere Ekim 2021’den bu yana döviz kurundaki yatay seyir ve Hazine’nin TL cinsi borçlanmaya ağırlık vermesi döviz cinsinden borç stokunun azalmasına sebep oluyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
21 MART 2023, SALI
OCAK AYI TARIMSAL GİRDİ FİYAT ENDEKSİ (TARIM-GFE) – TÜİK
Aralık 2022’de Tarım-GFE yıllık %103,14, aylık %0,72 artış kaydederek ardı ardına üçüncü ay yıllık bazdaki düşüş seyrini korudu. 2023 yılı Ocak ve Şubat aylarında ise döviz kurundaki yıllık artışın yavaşlamasına bağlı olarak Tarım-GFE’deki yavaşlama eğilimi sürecek.
Kaynak: TÜİK
22 MART 2023, ÇARŞAMBA
ABD MERKEZ BANKASI (FED) FAİZ KARARI – federalreserve.gov
ABD’de vadeli işlemler piyasalarındaki fiyatlamalara göre Fed’in 23 Mart’ta mevcut %4,50-4,75 aralığındaki politika faiz aralığı hedefinin %62 olasılıkla %4,75-%5,00 aralığına yükseleceği (25 baz puanlık artış) hesaplanıyor. Her ne kadar Fed’in para politikasında dikkate aldığı ve %2 olarak hedeflediği yıllık çekirdek kişisel tüketim harcamaları enflasyonunun (PCE) Ocak 2023’te %4,7’ye yükselmesi, fiyat baskılarının tekrar artmaya başladığı endişelerini ortaya koydu. Dahası, Fed’in 8 Mart’ta yayınladığı ve Şubat ayını kapsayan 2023 yılı ikinci Bej Kitap raporunda ekonomik aktivitenin ılımlı bir iyileşme kaydettiğine işaret etmişti. Ayrıca raporda, istihdam piyasasının güçlü konumunu sürdürdüğünü ve özellikle enerji ve hammadde fiyatları olmak üzere girdi maliyetlerinin artmaya devam ettiğini okumuştuk. Hal böyle olunca Fed’in 21-22 Mart tarihli para politikası toplantısında politika hedef faiz aralığının 50 baz puan artışla %5,00-%5,25 seviyesine yükseleceği beklentisi ağırlık kazanmıştı. Ancak önceki hafta ABD’de Silvergate Bank, Silicon Valley Bank ve Signature Bank’in batmasıyla birlikte finansal istikrarda oluşan çatlaklara ek olarak en büyük ABD bankalarının (JPMorgan Chase, Wells Fargo, Citigroup, Truist) zordaki First Republic Bank’a 30 milyar dolar mevduat koymaları Fed’in faiz artırım hızını yavaşlatacağı beklentilerini ortaya koyuyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
23 MART 2023, PERŞEMBE
TCMB FAİZ KARARI – TCMB
Yüksek enflasyon baskısının sürdüğü Türkiye’de ForeksHaber’in yaptığı bir ankete göre TCMB’nin 23 Mart tarihli toplantısında politika faizinin mevcut %8,5 seviyesinde sabit kalacağı veya %8,0 seviyesine düşürüleceği beklentileri eşit dağılmış durumda. Şubat ayında merkezi yönetim bütçesinin yaşanan deprem felaketlerinin etkisiyle hızlı artan bütçe harcamalarına bağlı olarak 170,6 milyar TL açık vermesi, TÜFE’nin yıllık bazda %55 seviyesine gerilemesi, ticari kredi faiz oranlarının artması ve brüt döviz rezervlerinin Eylül 2022’den bu yana en düşük seviyesine gerilemesi TCMB’nin faiz indirmesine sebep olabilir zira faiz artırmak TCMB’nin seçenekleri arasında yer almıyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
MART AYI TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK
Şubat 2023 itibariyle tüketici güven endeksi aylık %4,3 oranında artışla 82,5 seviyesinde bulunuyor. Endeksin 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu,100’den küçük olması kötümserliği gösteriyor. Deprem felaketi sebebiyle hükumetin harcamalarını artırması Şubat ayında tüketicilerin kötümserliğinde azalmayı beraberinde getirdi. Mart ayında EYT ile ilgili sürecin devreye alınması ve seçimlerin erken yapılacak olması Mart ayında tüketicilerin güven algısında iyileşmenin sürmesine katkıda bulunabilir.
Kaynak: TÜİK
24 MART 2023, CUMA
MART AYI ÖNCÜ KÜRESEL İMALAT VE HİZMET SEKTÖRLERİ PMI ENDEKSLERİ – pmi.spglobal.com/Public/Release/PressReleases
S&P Global verilerine göre, 2023 yılı Şubat ayında küresel mal ve hizmet üretiminin önceki aya göre arttığını, yeni yurt içi siparişlerin aynı dönemde artarken yeni ihracat siparişlerindeki düşüşün yavaşladığını, istihdamın daha hızlı arttığını, girdi maliyetlerinin daha yavaş hızla arttığını, çıktı fiyatlarının ise daha hızlı arttığını görmüştük. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise küçüldüğünü gösteriyor.
Kaynak: S&P Global
ŞUBAT AYI TURİZM İSTATİSTİKLERİ – KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
2023 yılı Ocak ayında Türkiye’ye 2 milyon 5 bin turist geldi, ülkeden 2 milyon 342 bin turist ayrıldı. 2022 yılı genelinde toplam gelen ve ayrılan turist sayısı sırasıyla 44 milyon 564 bin ve 44 milyon 537 bin ile 2019 yılı seviyelerine yükseldi. 2022 yılı genelinde 42 milyar dolar net turizm geliri elde edildi. TCMB’nin ödemeler dengesi verilerinde ise net seyahat gelirlerinin 2022 yılında %48 artış kaydetmesine rağmen dış ticaret açığının 2021 yılındaki 29 milyar dolardan 2022 yılında 89 milyar dolara yükselmesine bağlı olarak toplam cari işlemler açığı yıllık 5,7 kat artışla 48,7 milyar dolara yükseldi. Türkiye’nin en büyük ticaret ortağı olan Avrupa ekonomisinin işaret ettiği mevcut zayıf ekonomik performansın etkisiyle Türkiye’nin ihracat hacminin zayıflaması, öte yandan ithalatın yüksek seyrini koruması 2023 yılında cari açıktaki bozulmanın süreceğine işaret ediyor. Türkiye’de yaşanmaya devam eden depremlerin turizm sektörü üzerindeki olumsuz etkisi de cari açık üzerinde artış yönlü baskıya sebep oluyor.
JP Morgan Küresel İmalat Sektörü PMI endeksi Şubat ayında aylık 0,9 puan artışla 50 değerine yükseldi. Küresel imalat sektörü Ocak ayında bir önceki aya göre daralma kaydetmişti, Şubat ayında ise sektörün performansı önceki aya göre değişmedi. Endeksin 50 eşik değer üzerindeki veriler sektörün bir önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise daraldığını gösteriyor.
Kaynak: J.P.Morgan, S&P Global
Küresel PMI endeksi verilerine göre imalat sektöründe yeni siparişler ve yeni ihracat siparişleri Şubat ayında bir önceki aya göre daha yavaş hızla düştü, istihdam arttı, girdi maliyetleri daha yavaş hızla arttı, çıktı fiyatları ise değişmedi.
Küresel olarak enflasyon dinamiklerinin hız kesmesi hane halkının harcama kabiliyetini artırıyor ancak yüksek yaşam ve üretim maliyetleri enflasyonda yapışkanlığın sürmesine sebep oluyor. Dolayısıyla da faiz artırmaya devam eden özellikle Amerikan, Avrupa ve İngiltere merkez bankaları her destekleyici veride faiz artırmaya devam edecekleri söylemlerini yineliyorlar. Politika faizinde artış bankaların merkez bankasından borçlanma maliyetinin artması, dolayısıyla da hane halkının bankalardan daha yüksek faizle borçlanması demek. Faizlerde artış fiyatlamaları yukarı çekerken ithalat maliyetleri artmakta, ihracat talebi gerilemektedir. Çin ekonomisinin hareketlenmeye başlaması da fiyat baskısını artırıyor. Dolayısıyla küresel ekonomiyi iç talep desteklerken, azalan stokları desteklemek amacıyla üreticiler yatırım harcamalarını artırıyor.
Nitekim PMI endeksi alt detaylarında tüketim (mor çizgi) ve yatırım malları (kırmızı çizgi) üretimi Şubat ayında bir önceki aya göre artarken, ara mal üretimindeki (yeşil çizgi) düşüş eğilimi Şubat ayı ile birlikte arka arkaya iki aydır zayıflıyor.
Kaynak: J.P.Morgan, S&P Global.
Ülke ve bölge bazında bakıldığında Malezya ve Tayvan dışında Asya ülkelerinde imalat sektörü Ocak ayına göre büyüme kaydetti, Euro Bölgesi imalat sektörü ortalamada daraldı; ABD, Japonya ve İngiltere imalat sektörleri küçüldü. Hindistan, Tayland, Rusya, Filipinler ve Kanada imalat sektörleri sırasıyla en hızlı büyüyen ilk 5 ülke oldu.
6 Şubat 2023 tarihli deprem felaketinin yaralarını sarmaya çalışan Türkiye’de İSO İmalat Sektörü PMI Endeksi 50,1 değeriyle Ocak ayına göre değişiklik göstermedi. Türkiye’nin en büyük ihracat ortakları olan Almanya, Amerika, Fransa ve İngiltere’de imalat sektörlerinin önceki aya göre daralması Türkiye imalat sektörünü olumsuz etkiledi; üretim, yurt içi siparişleri ile ihracat siparişleri düştü, üretimde sıkışma ve tedarike ulaşım zorlaştı, istihdam arttı, girdi maliyetleri ve nihai ürün fiyatları sert yükseldi, satın alımlar düştü, stoklar azaldı.
Kaynak: İSO, S&P Global.
MÜSİAD tarafından her ayın son iş günü yayınlanan Sanayi Sektörü SAMEKS (satın alma müdürleri) Endeksi Şubat ayı verileri de PMI verilerine benzer sonuçlar ortaya koydu; sanayi sektöründe üretim ve yeni siparişler önceki aya göre sert düştü, satın alımlar Ocak ayına göre daha yavaş hızla arttı, istihdam artışı zayıfladı.
Fiyat baskıları ve yüksek fonlama maliyetleri üreticileri ve tüketicileri zorluyor. Deprem bölgesinde ekonomik faaliyetlerde hızlanma fiyat baskılarını artırırken, merkezi yönetim bütçesinde harcamalar da hızlanıyor. İhracattaki düşüşle birlikte cari açığın finansmanı ve bütçe açığının finansman gerekliliği TL ve döviz kuru üzerindeki baskıyı artırıyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçimler için 14 Mayıs’a işaret etmesi finansman maliyetleri ve fiyatlamalar adına öngörülebilirliğin artacağı bir sürece işaret ediyor.
Ocak ayında Ekonomik Güven Endeksi aylık %1,3 artışla 99,3 seviyesine yükselmişti. Endeksin 100’den büyük olması genel ekonomik duruma ilişkin iyimserliği, 100’den küçük olması genel ekonomik duruma ilişkin kötümserliği gösteriyor. Endeksi oluşturan 5 alt endeksten tüketici güven endeksi Şubat ayında aylık %4,3 artış kaydederken, reel kesim güven endeksi aylık %1 düştü, hizmet sektörü güven endeksi aylık %2,2 düştü, perakende ticaret sektörü güven endeksi aylık %2,4 düştü, son olarak inşaat sektörü güven endeksi aylık %3,6 düştü. Söz konusu öncü göstergeler ekonomik güven endeksinin (grafikte siyah çizgi) Şubat ayında önceki aya göre düşebileceğine, kötümserliğin artacağına işaret ediyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
OCAK AYI DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ – TÜİK
Ticaret Bakanlığı her ayın ikinci iş gününde bir önceki ayın dış ticaret verilerini yayınlamaktadır. Dolayısıyla Şubat ayı başında Ticaret Bakanlığı, Ocak ayı dış ticaret verilerini açıklamıştı. Buna göre ihracat Ocak ayında aylık %15,4 düşüşle 19,4 milyar dolara geriledi, ithalat aylık %3,5 artışla 33,7 milyar dolara yükseldi. Böylece dış ticaret açığı Aralık 2022’deki 9,7 milyar dolardan Ocak 2023’te 14,4 milyar dolara yükseldi. TÜİK’in açıklayacağı verilerde alt detaylara odaklanacağız.
Kaynak: Turkey Data Monitor
28 ŞUBAT 2023, SALI
ŞUBAT AYI SAMEKS HİZMET VE SANAYİ SEKTÖRLERİ ENDEKSLERİ – MÜSİAD
Ocak ayında Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi aylık 0,5 puan artışla 54,3 puana, Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi aylık 2,6 puan artışla 55,2 seviyesine yükselmiş, böylece bu iki endeksin bileşkesinden oluşan SAMEKS Bileşik Endeksi aylık 0,9 puan artışla 54,3 seviyesine yükselmişti. Endeksin 50 üzeri değerler sektörde bir önceki aya göre iyileşmeyi gösteriyor. Endeksin alt detaylarında her iki sektörde iş hacmi, üretim, yeni siparişler, satın alımlar, stok, istihdam ve tedarikçilerin teslim süresine ilişkin gelişmelere odaklanacağız.
Kaynak: MÜSİAD
OCAK AYI HİZMET ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (H-ÜFE) – TÜİK
Aralık 2022’de H-ÜFE aylık %1,41, yıllık %78,72 artış kaydetmişti. Gıda ve içecekler ile ulaştırma hizmetlerinin Ocak ayında yıllık artış hızlarının yavaşlamasına bağlı olarak H-ÜFE’de de yıllık artışın yavaşlamasını bekleyebiliriz.
Kaynak: TÜİK
2022 YILI 4. ÇEYREK (4Ç2022) GSYH VERİLERİ – TÜİK
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 3Ç2022’de bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,9 artış kaydetmiş, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH bir önceki çeyreğe göre %0,1 azalmıştı. Hizmet sektörü yıllık %6,9 büyüme kaydederken, sanayi sektörü %0,3’lük artış kaydetmişti. 3Ç2022’de GSYH’yi hane halkı ve devlet harcamaları desteklemiş, ihracatın katkısı azalmıştı. 4Ç2022 tahminlerine göre İstanbul Bilgi Üniversitesi GSYH’de bir önceki çeyreğe göre %2,21, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,7 büyüme beklerken 2022 yılı genelinde GSYH büyüme beklentisi %5,23 seviyesindedir. Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) ise çeyrek bazda %1,3, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %3,1 artış bekliyor. Bloomberg HT Araştırma Birimi’nin anketine göre ekonominin 4Ç2022’de bir önceki yılın aynı çeyreğine göre ortalama %2,8, 2022 yılı genelinde %5,2, 2023 yılında %3 büyümesi bekleniyor.
Kaynak: TÜİK
1 MART 2023, ÇARŞAMBA
ŞUBAT AYI TÜRKİYE VE KÜRESEL İMALAT SEKTÖRLERİ PMI ENDEKSLERİ – S&P GLOBAL
S&P Global’in geçen hafta yayınladığı Şubat ayı öncü göstergeleri gelişmiş ekonomilerde imalat sektöründe üretimin karışık sinyaller verdiğini, hizmet sektöründe ise büyüme kaydedildiği, fiyat baskılarının hafiflemesine rağmen sürdüğü, istihdamda ise iyileşme işaretleri gelmişti. Türkiye imalat sektörüne ilişkin öncü göstergeler Şubat ayında stoklardaki azalmaya bağlı olarak siparişlerde ve yatırım harcamalarında hafif iyileşme sinyalleri verdi. Küresel ihracat siparişlerindeki azalma eğilimi ise Türkiye’nin ihracat performansı için olumsuz bir görünüm ortaya koydu. Söz konusu sinyallerin PMI verileriyle paralellik gösterip göstermediğine odaklanacağız. 3 Mart Cuma günü S&P Global küresel hizmet sektörü PMI verilerini yayınlayacak. Akabinde JP Morgan’ın yayınlayacağı Küresel Bileşik PMI verileri Şubat ayında küresel ekonomideki eğilimi daha net ortaya koyacak.
Kaynak: İSO, S&P Global
ŞUBAT AYI İTO ÜCRETLİLER GEÇİNME ENDEKSİ – İTO
Ocak ayında İTO İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi yıllık %79,7 artış kaydetmiş, aynı dönemde TÜFE yıllık %57,7, TÜRK-İş açlık ve yoksulluk sınırı yıllık %108,6 artış kaydetmişti.
Kaynak: Turkey Data Monitor
2 MART 2023, PERŞEMBE
ŞUBAT AYI DIŞ TİCARET VERİLERİ – TİCARET BAKANLIĞI
Ticaret Bakanlığı verilerine göre Ocak ayında ihracat aylık %15,4 düşüşle 19,4 milyar dolara geriledi, ithalat aylık %3,5 artışla 33,7 milyar dolara yükseldi. Böylece dış ticaret açığı Aralık 2022’deki 9,7 milyar dolardan Ocak 2023’te 14,4 milyar dolara yükseldi. Öncü göstergeler Şubat ayında ihracatta önemli bir iyileşme ortaya koymazken, ithalatta kayda değer bir artış olmayabilir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
3 MART 2023, CUMA
ŞUBAT AYI TÜFE VE Yİ-ÜFE İSTATİSTİKLERİ – TÜİK
Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) Ocak ayında yıllık %57,68, aylık %6,65 artış kaydetmişti. Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) ise yıllık %86,46, aylık %4,15 yükselmişti. Deprem etkisiyle enflasyonda yüksek aylık artışlar görebiliriz.
Ocak ayında BM gıda fiyatları bir önceki aya göre %0,8 düşmüş, yıllık bazda %3,3 gerilemişti. Küresel gıda fiyatları Nisan 2022’den bu yana son 10 aydır düşüyor. Türkiye’de ise gıda fiyatlarındaki yapışkanlık sürüyor.
Ocak ayında ABD’de işsizlik oranı tarihi düşük seviye olan %3,4 seviyesine gerilemiş, ortalama saatlik kazançlardaki yıllık artış da %4,4’e gerilemişti. İşsizlik oranındaki düşüş, ücretlerdeki artış ve kişisel tüketim harcamalarında (PCE) beklenenden fazla hızlanma ABD Merkez Bankası’nın (FED) sert faiz artırımları yapabileceği ihtimalini artırıyor. Piyasadaki fiyatlamalar FED’in 22 Mart toplantısında politika faiz aralığını 25 baz puan artışla %4,75-5,00 aralığına yükselteceği yönünde. Geçen hafta açıklanan çekirdek PCE verilerinin hem aylık hem de yıllık bazdaki artışları piyasa beklentisinin yukarısında geldi. Enflasyonda olası hızlanmalar politika faizinde de daha hızlı artışları getirebilir. Politika faizlerinin yükselmesi Türkiye’nin yurt dışından ABD doları cinsinden borçlanma maliyetlerini yukarı çekmektedir.
Dr. Fulya Gürbüz 