Kasım ayında imalat sektöründe büyüme işaretlerini almıştık, Aralık ayında da sürdü. Yine, Kasım ayında hizmet ve perakende ticaret sektöründe korunan iyimserlik Aralık ayında hafif zayıflasa da devam etti. İnşaat sektöründe ise kötümserlik algısı Aralık ayında artarak sürdü.
2021 yılı Aralık ayında, bir önceki aya göre;
. İhracat siparişlerinde ve mal stoklarındaki artış imalat sektöründe üretim artışını destekledi.
. Döviz kurundaki yükseliş, perakende satış ve hizmet sektörlerinde iyimserliği hafif azaltırken, inşaat sektöründe kötümserlik algısı artmaya devam etti.
. Dayanıklı tüketim malı kapasite kullanım oranında gerilemenin devam etmesi hane halkının satın alma gücünün azalmaya devam ettiğini gösterdi.
. Üretim maliyetleri ve çıktı fiyatları aylık ve yıllık bazda artışını sürdürdü.
27 – 31 Aralık haftasında üretim, talep ve borç verileri takip edilecek. Kasım ayında imalat sektörü kapasite kullanımı, reel kesim güven endeksi, sektörel güven endeksleri ve SAMEKS sanayi ve hizmet sektörleri endeksleri sanayi üretimini ve perakende satışları desteklemişti. Aralık ayında dikkat çeken fiyat artışları ve döviz kurunda yaşanan sert dalgalanmaların hizmet ve perakende sektörlerini aşağı yönlü baskılayacağı, imalat sektörüne etkisinin daha sınırlı kalacağı beklenebilir. Öte yandan Aralık ayı küresel imalat ve hizmet sektörlerine ait ilk ipuçlarını IHS Markit tarafından açıklanacak olan PMI endekslerinde bulacağız. Son olarak, Fed’in faiz artırım söylemlerinin ağırlık kazandığı mevcut süreçte üçüncü çeyrek sonu dış borç stoku takip edilecek.
Kasım ayında imalat sanayi genelinde kapasite kullanım oranı (KKO), aylık 0,1 puan artışla %78,1, mevsimsel etkilerden arındırılmış KKO aylık 0,1 puan artışla %77,6 seviyelerine yükselmişti. Kasım ayında ihracatın aylık %3,3, ithalatın %20,5 artış kaydettiğini dikkate aldığımızda ara malı üretimi kapasite kullanımındaki artışın hem sanayi üretimini hem de yurt içi siparişlerde artışın sinyalini vermişti.
Kaynak: TCMB
ARALIK AYI REEL KESİM GÜVEN ENDEKSİ – TCMB
2021 yılı Kasım ayında RKGE, bir önceki aya göre 1,2 puan azalarak 108,4 seviyesine gerilemişti. Endeksin 100 üzerindeki değerler sektörde ekonomik güvenin arttığını gösteriyor. Alt endekslerde mevcut mamul mal stoku ve mevcut toplam sipariş miktarına yönelik iyimserlik, Kasım ayında sanayi üretiminin önceki aya göre büyüdüğüne işaret ediyor. Gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, sabit sermaye yatırım harcaması, gelecek üç aydaki üretim hacmi, genel gidişat ve gelecek üç aydaki toplam istihdama ilişkin değerlendirmeler ise endeksi azalış yönünde etkilemişti. Son üç aydaki toplam sipariş miktarına ilişkin değerlendirmeler ise bir önceki ay seviyesinde gerçekleşmişti.
Kaynak: TCMB
ARALIK AYI SEKTÖREL GÜVEN ENDEKSLERİ – TÜİK
Mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi Kasım ayında Ekim ayına göre; hizmet sektöründe %0,7 azalmış, perakende ticaret sektöründe %0,6 ve inşaat sektöründe %1,0 artmıştı. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi, inşaat sektörü güven endeksinin (sarı çizgi) 100 seviyesinin altında olması sektörde kötümserliğin devam ettiğini gösteriyor. Perakende ticaret sektörü güven endeksinde (kırmızı çizgi) satış hacmindeki artışın hızı Kasım ayında yavaşlaması perakende satışların önceki aya göre artmaya devam ettiğine işaret ediyor.
Kaynak: TÜİK
30 ARALIK 2021, PERŞEMBE
ARALIK AYI EKONOMİK GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK
Kasım ayında ekonomik güven endeksi aylık 2,1 puan düşüşle 99,3 seviyesine gerilemiş, endeksteki gerilemede tüketici ve hizmet sektörü güven endekslerindeki düşüş etkili olmuştu. Tüketici güven endeksinin Kasım ayında tarihi dip seviyesine gerilemesi, ekonomik güven endeksini aşağı yönlü baskılayacak.
Kaynak: TÜİK
24 ARALIK 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA VERİLERİ – BDDK, TCMB
TCMB’nin faiz düşürdüğü 17 Aralık ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren parasal göstergeler (M1, M2, M3) kurdaki sert yükselişin etkisiyle önceki haftaya göre sert yükselişini sürdürdü. TL cinsi mevduatlar önceki haftaya göre %3,1 gerilerken, TL cinsi krediler %1,1 yükseldi. TCMB’nin faiz düşürdüğü 17 Aralık haftasında TL cinsi mevduat faizleri %14-17 aralığına yükselirken, TL cinsi kredi faizleri %17-26 aralığını korudu; ticari kredi faiz oranları önceki haftaya göre yükseldi. Gerçek kişilerin döviz mevduatları (DTH) 118,3 milyar dolar ile önceki haftaya göre 2,9 milyar dolar arttı; tüzel kişilerin 1,3 milyar dolar artışla 89,0 milyar dolara, yurt dışı mevduatlar 0,2 milyar dolar artışla 24,3 milyar dolara yükseldi, böylece toplam DTH büyüklüğü 17 Aralık haftasında 4,8 milyar dolar artışla 233,4 milyar dolar oldu. Bankacılık sistemi yabancı para net genel pozisyonu önceki haftaya göre 1,0 milyar dolar düşüşle 3,2 milyar dolar seviyesine geriledi. Merkez Bankasında tutulan uluslararası rezervler 116,9 milyar dolar ile önceki haftaya göre 6,0 milyar dolar azaldı; altın rezervleri 38,5 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,2 milyar dolar, brüt döviz rezervleri 78,4 milyar dolar ile önceki haftaya göre 5,8 milyar dolar düştü. Merkez Bankasının net rezerv açığı önceki haftaya göre 5,8 milyar dolar artışla 28,8 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yurtdışında yerleşik kişilerin mülkiyetindeki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stokları toplamı 24,6 milyar dolar ile bir önceki haftaya göre 0,3 milyar dolar geriledi. Yurt dışı yerleşikler 17 Aralık ile biten haftada hisse senetlerinde 69 milyon dolarlık, DİBS’te 263 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi.
SAMEKS verilerine göre sanayi sektörü Kasım’da büyümeyi hızlandırmış, hizmet sektörü zayıflamıştı. Kasım ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, aylık 3,0 puan azalışla 52,3 değerine gerilemişti. SAMEKS Hizmet Sektörü endeksi aylık 4,6 puan düşüşle 50,5 puana gerilemiş, SAMEKS Sanayi Sektörü endeksi aylık 1,6 puan artışla 57,0 puan seviyesine yükselmişti. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörde önceki aya göre büyümeyi, altındaki değerler ise küçülmeyi gösteriyor. Sanayi sektörü büyümesinde, girdi alımları ve yeni siparişlerdeki artışlar etkili olmuştu. Hizmet sektöründe ise iş hacminin hızlı bir şekilde gerilemesi, endeksin önceki aya göre ivme kaybetmesinde belirleyici rol oynamıştı. Aralık ayında tüketici güven endeksinde kaydedilen tarihi düşük seviyeye paralel olarak SAMEKS hizmet sektörü endeksinde de zayıflığa hatta küçülmeye tanık olabiliriz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
KASIM AYI DIŞ TİCARET VERİLERİ – TÜİK
Ticaret Bakanlığı her ayın başında bir önceki ayın dış ticaret verilerini yayınlamaktadır. Buna göre, Kasım ayında 21,5 milyar dolar ihracat, 26,8 milyar dolar ithalat gerçekleşti. Böylece Kasım ayında 5,3 milyar dolar dış ticaret açığı kaydedildi. Bir önceki aya göre ihracat %3,3, ithalat %20,5 artış kaydetmişti. Ocak ayı başında Ticaret Bakanlığı tarafından açıklanacak olan Aralık ayı dış ticaret verilerini bekliyor olacağız. Öncesinde bu hafta açıklanacak Aralık ayına ilişkin imalat sektörü kapasite kullanımı, reel kesim güven endeksi ve Euro Bölgesi imalat sektörü PMI endeksleri Aralık ayı ihracat verilerine ilişkin önemli ipuçları verecek.
Kaynak: Turkey Data Monitor
2021 YILI ÜÇÜNCÜ ÇEYREK TÜRKİYE DIŞ BORÇ STOKU – TCMB
2021 yılı ikinci çeyreği sonunda Türkiye’nin dış borç stoku önceki çeyrek sonuna göre 15,8 milyar dolar (%3,7) artışla 446,4 milyar dolara yükselmiş, toplam dış borcun GSYH’ye oranı %58,3 olmuştu. Kısa vadeli dış borç stoku aynı dönemde 9,1 milyar dolar artışla 125,1 milyar dolar, orta-uzun vadeli dış borç stoku ise 6,6 milyar dolar artışla 321,3 milyar dolar oldu. TCMB’nin dış borç stoku %6,1’lik payla 27,1 milyar dolar, kamunun %40,3’lük payla 179,8 milyar dolar, özel sektörün %53,7’lik payla 239,5 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Fed’in 2022 yılı ortalarına doğru faiz artırmaya başlayabileceği olasılığı, Türkiye Hazine’sinin ve özel sektörün dış borç yenilemede maliyetinin artacağı anlamına geliyor.
20 – 24 Aralık haftasında Kasım ayına ilişkin olarak önceki aya göre; merkezi yönetimin borç stokunda, ihracatçının üretim maliyet enflasyonunda (YD-ÜFE) artış göreceğiz. Aralık ayına ilişkin olarak tüketici güven endeksinde yeni bir dip seviyesi görebiliriz.
Ekim ayında merkezi yönetim borç stoku döviz kurundaki sert yükselişin etkisiyle aylık bazda %4’lük artışla 2 trilyon 269 milyar TL seviyesine yükselmişti. Aşağıdaki grafikte göreceğiniz gibi Covid-19’un pandemi ilan edildiği Mart 2020’den bu yana merkezi yönetimin döviz cinsi borç stoku (açık mavi çubuklar) artıyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
KASIM AYI YURT DIŞI ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (YD-ÜFE) – TÜİK
Ekim ayında döviz kuru sepetindeki (yarı yarıya Dolar ve Euro) aylık %6,95’lik artışın etkisiyle YD-ÜFE aylık %7,93 artış kaydetmiş, yıllık artış %32,96 olmuştu. Kasım ayında döviz kuru sepetinin aylık %14,9 artış kaydetmesi ihracatçı firmaların maliyetinin benzer oranda artmasına sebep olacak. Aralık ayında ise YD-ÜFE’de daha sert artış göreceğiz, zira 1-17 Aralık diliminde döviz kuru sepetindeki aylık artış %36,4 seviyesine ulaşmış durumda. Aşağıdaki grafik döviz kurundaki değişimlerin (sarı çubuklar) doğrudan YD-ÜFE’ye (mavi çubuklar) yansıdığını, yurt içi üreticilerin maliyetlerini (kırmızı çubuklar) ise daha sınırlı etkilediğini gösteriyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
21 ARALIK 2021, SALI
ARALIK AYI TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ – TÜİK
Kasım ayında tüketici güven endeksi tarihi düşük seviye olan 71,1 değerine gerilemişti. Aralık ayında Türk lirasında yaşanan sert değer kayıpları, mevcut ekonomik görünüm (mavi çubuklar) ve ekonomik görünüm beklentilerinde (sarı çubuklar) devam eden bozulma, tüketici güven endeksinin düşmesine sebep olacak.
Kaynak: Turkey Data Monitor
23 ARALIK 2021, PERŞEMBE
17 ARALIK 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA VERİLERİ – BDDK, TCMB
10 Aralık ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren parasal göstergeler (M1, M2, M3) kurdaki sert yükselişin etkisiyle önceki haftaya göre sert yükselişini sürdürdü. TL cinsi mevduatlar önceki haftaya göre değişmezken, TL cinsi krediler hafif yükseldi. TL cinsi mevduat faizleri %13-17 aralığına, TL cinsi kredi faizleri %17-26 aralığına genişledi; ihtiyaç, taşıt, konut ve ticari kredi faiz oranları yükseldi. TCMB’nin faiz düşürdüğü 17 Aralık haftasında faiz oranlarında düşüş göreceğiz. Gerçek kişilerin döviz mevduatları (DTH) 115,4 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,2 milyar dolar geriledi, tüzel kişilerin 0,8 milyar dolar artışla 87,6 milyar dolara yükseldi; yurt dışı mevduatlar 0,2 milyar dolar düşüşle 24,1 milyar dolara geriledi, böylece toplam DTH büyüklüğü 10 Aralık haftasında 0,3 milyar dolar artışla 229,0 milyar dolar oldu. Bankacılık sistemi yabancı para net genel pozisyonu önceki haftaya göre 0,2 milyar dolar artışla 4,2 milyar dolar seviyesine yükseldi. Merkez Bankasında tutulan uluslararası rezervler 122,9 milyar dolar ile önceki haftaya göre 1,1 milyar dolar azaldı; altın rezervleri 38,7 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,3 milyar dolar, brüt döviz rezervleri 84,2 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,9 milyar dolar düştü. Merkez Bankasının net rezerv açığı önceki haftaya göre 0,1 milyar dolar artışla 23,0 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yurtdışında yerleşik kişilerin mülkiyetindeki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stokları toplamı 24,9 milyar dolar ile bir önceki haftaya göre 0,6 milyar dolar arttı. Yurt dışı yerleşikler 10 Aralık ile biten haftada hisse senetlerinde 104 milyon dolarlık net satış, DİBS’te 100 milyon dolarlık net alış gerçekleştirdi.
13 – 17 Aralık haftasında Ekim ayına ilişkin olarak üretim ve perakende satışlarda önemli bir iyileşme olmayacak, inşaat maliyetlerindeki artışa paralel olarak konut fiyatları yükselecek, ödemeler dengesi azalan dış ticaret açığına bağlı olarak fazla vermeye devam edecek. Kasım ayına ilişkin olarak konut satışlarının artan döviz kuruna bağlı nasıl bir değişim göstereceğini izleyeceğiz, merkezi yönetim bütçesi artan vergi gelirlerinin etkisiyle fazla verecek. Hafta genelinde TCMB ve büyük merkez bankalarının faiz kararlarına odaklanacağız. Fed, ECB, BOE ve BOJ faiz değişikliğine gitmeyecek, TCMB beklemede kalabilir.
13 ARALIK 2021, PAZARTESİ
EKİM AYI SANAYİ ÜRETİMİ – TÜİK
Sanayi üretimi Eylül ayında aylık %1,5 azalmış, yıllık %8,9 artış kaydetmişti. Sektörde ciro aylık %0,9 azalmış, yıllık %48,4 oranında artmıştı. Ekim ayına ilişkin öncü veriler sanayi üretiminde net bir tablo ortaya koymuyor. Ekim ayında önceki aya göre otomotiv üretimi değişmedi, ihracat Ekim ayında yataya yakın kaldı, kapasite kullanım oranı dayanıksız tüketim malı imalatı dışında (yatırım malı, dayanıklı tüketim malı ve ara malı) geriledi. Öte yandan dayanıksız tüketim malı imalatı KKO’nun önceki aya göre %2 artması ve mal stoklarında artış sinyali sanayi üretimi performansını Ekim ayında yukarı çekmeye yetecek mi izleyeceğiz.
Kaynak: TÜİK
EKİM AYI PERAKENDE SATIŞ ENDEKSİ – TÜİK
Perakende satış hacmi Eylül ayında aylık %1,2, yıllık %15,9 artış kaydetmişti. Sektörde ciro aylık %2,2, yıllık %37,3 artmıştı. Ekim ayında tüketici kredileri ve bireysel kredi kart harcamalarının önceki aya göre yavaşlamasına rağmen satış hacminin arttığına yönelik sinyaller perakende satış performansının Ekim ayında korunacağına işaret ediyor.
Kaynak: TÜİK
EKİM AYI CİRO ENDEKSLERİ – TÜİK
Türkiye’de toplam ciro artış hızı Eylül ayında yavaşlamıştı. Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi Eylül ayında aylık %0,6, yıllık %42,6 artış kaydetmişti. Önceki aya göre inşaat ciro endeksi %3,0, ticaret ciro endeksi %0,9, hizmet ciro endeksi %2,6 artmış, sanayi sektörü ciro endeksi %0,9 azalmıştı.
Kaynak: TÜİK
EKİM AYI ÖDEMELER DENGESİ – TCMB
Cari işlemler dengesi, Eylül ayında dış ticaret açığının önceki aya göre azalmasına bağlı olarak 1,7 milyar dolar fazla vermişti, son 12-aylık toplam cari işlemler açığı 18,4 milyar dolar seviyesine gerilemişti. Ekim ayında dış ticaret açığında gerileme ve seyahat gelirinde hafif artış sinyalinin etkisiyle cari işlemler hesabı 2,9 milyar dolar fazla verecek, 12-aylık toplam cari işlemler açığı Ekim ayında 15,6 milyar dolar seviyesine gerileyecek. Covid-19 vakalarındaki artışlar ve seyahat yasakları, yaz aylarına kadar ödemeler dengesine turizm gelirlerinden katkı gelmeyeceğine işaret ediyor. Dolayısıyla turizmde hareketlilik görene kadar, cari işlemler dengesi ağırlıklı olarak dış ticaret dengesine paralel hareket edecek.
Kaynak: Turkey Data Monitor
14 ARALIK 2021, SALI
KASIM AYI TARIM-ÜFE – TÜİK
Tarım ürünleri üretici fiyat endeksi (Tarım-ÜFE) Ekim ayında aylık %1,68, yıllık %23,10 artış kaydetmişti. Döviz kuru sepetinin Kasım ayında aylık %15,6, yıllık %31,2 artış kaydetmesi ithal tarım girdi maliyetlerini yukarı çekeceğinden Tarım-ÜFE’de sert yükseliş göreceğiz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
KASIM AYI KONUT SATIŞLARI – TÜİK
Türkiye genelinde Ekim ayında 137 bin 401 konut satışı gerçekleşmiş, böylece Ocak-Ekim döneminde toplam konut satışı 1 milyon 86 bin 539 olmuştu. 2020 yılı genelinde toplamda 1 milyon 499 bin 316 konut satışı yapılmıştı. Ekim ayında %17,82’den Kasım ayında %17,10 seviyesine gerileyen konut kredi faiz oranının ve Kasım ayında %15’ten fazla yükselen döviz kurunun konut satışlarını artırıp artırmadığını izleyeceğiz.
Kaynak: TÜİK
15 ARALIK 2021, ÇARŞAMBA
FED’İN PARA POLİTİKASI KARARI – FED
ABD Merkez Bankası (Fed) 2021 yılı son para politikası kurulu toplantı kararını duyuracak. Fed, son yayınladığı Bej Kitap’ta ABD ekonomisinin güçlü performans gösterdiğine işaret etmiş, Fed Başkanı Powell yaptığı konuşmalarda enflasyondaki yükselişin kalıcı olabileceğine, dolayısıyla da pandemi destekli varlık alımlarını beklenenden daha kısa bir sürede sonlandırabileceklerine dikkat çekmişti. Fed Aralık toplantısında varlık alım miktarını azaltacak. Toplantı kararı duyurusunda faiz artırım sinyallerine odaklanacağız.
Kaynak: Turkey Data Monitor
KASIM AYI BÜTÇE VERİLERİ – HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI
Merkezi yönetim bütçe dengesi 2021 yılı Ekim ayında 114,0 milyar TL gelir, 131,4 milyar TL gider kaydetmiş, böylece bütçe dengesi 17,4 milyar TL açık vermişti. Ocak-Ekim döneminde bütçe dengesi 78,5 milyar TL açık verirken, 2020 yılı genelinde 175,3 milyar TL açık kaydedilmişti. Aşağıdaki grafikte 12-aylık toplamların yıllık reel değişimleri dikkate alındığında faiz harcamalarının (mavi çubuklar) 2019 yılıyla birlikte hızlandığını görüyoruz. Öte yandan faiz hariç bütçe giderlerinin (lacivert çubuklar) 2020 yılı ikinci yarısından itibaren yavaşlaması bütçe disiplinini ortaya koyarken, vergi gelirlerinin (turuncu çubuklar) 2021 yılıyla birlikte hızlanması merkezi yönetim bütçe açığının 2021 yılında gerilemesini sağladı. Kurdaki yüksek artışların gelir dağılımını düşük gelirlilerin aleyhine çevirmesi hanehalkı harcamalarını aşağı çekerken, yüksek üretim maliyetleri istihdamın zayıf kalmasına sebep oluyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
16 ARALIK 2021, PERŞEMBE
TCMB PARA POLİTİKASI KARARI – TCMB
Kasım ayında %15’ten fazla değer kaybeden TL, %21’i geçen TÜFE, %23’e yaklaşan tüketim malları enflasyonu, %55 seviyesindeki Yİ-ÜFE, %22’yi çekirdek TÜFE göstergeleri, %22 seviyelerini geçen tahvil faizleri, yükselen mevduat ve kredi faiz oranları TCMB’nin politika faizini %15’ten aşağıya indirmesini desteklemiyor. Döviz kurundaki dalgalanma azaldığı taktirde enflasyonist baskıda azalma ve düşen faiz oranlarına bağlı olarak faiz indirimleri de peşi sıra gelecektir.
AMB PARA POLİTİKASI KARARI – ECB
Kovid-19 varyantlarının etkisini artırması Euro Bölgesi’nde ekonomik büyüme üzerinde aşağı yönlü baskı oluşturuyor. Her ne kadar Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Lagarde enflasyonun geçici olduğunu savunsa da tedarik zinciri ve hammadde sıkıntılarının fiyatlar üzerindeki baskısı 2022 yılında da korunacak. AMB, toplantıda varlık alım programı miktarını tartışacak.
BOE PARA POLİTİKASI KARARI – BOE
İngiltere ekonomisi güçlü seyretmeye devam ediyor. Perakende satışlar ve ihracat aylık bazda artarken, imalat sektörü büyümeyi sürdürürken, enflasyondaki artış korunurken, ekonomik büyüme aylık bazda artışını sürdürürken İngiltere Merkez Bankası Covid-19 gölgesi altında %0’a yakın seviyedeki politika faizini değiştirmeyecek, varlık alım programıyla ilgili stratejiyi izleyeceğiz.
EKİM AYI KONUT FİYAT ENDEKSİ – TCMB
2021 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %3,2 oranında artan KFE, bir önceki yılın aynı ayına göre nominal olarak %35,5, reel olarak %13,3 oranında artmıştı. Ekim ayında inşaat maliyetindeki artışın etkisiyle konut fiyatlarında da yükseliş göreceğiz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
EKİM AYI ÖZEL SEKTÖR YURT DIŞI KREDİ BORCU – TCMB
2021 yılı Eylül ayında özel sektörün uzun vadeli yurt dışı kredi borcu aylık 1 milyar dolar düşüşle 163,1 milyar dolara, kısa vadeli yurt dışı kredi borcu aylık 0,4 milyar düşüşle 8,5 milyar dolar seviyesine geriledi. Sektörün Eylül sonu itibarıyla kalan vadeye göre, gelecek 1 yıl içinde gerçekleştirilecek olan anapara geri ödemelerinin toplam 39,9 milyar dolardı. Finansal şirketler uzun vadeli borcunu 2021 yılı başından itibaren aralıksız azaltıyor.
Kaynak: Turkey Data Monitor
10 ARALIK 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA VERİLERİ – BDDK, TCMB
3 Aralık ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren parasal göstergeler (M1, M2, M3) kurdaki sert yükselişin etkisiyle önceki haftaya göre sert yükselişini sürdürdü. TL cinsi mevduatlar önceki haftaya göre hafif gerilerken, TL cinsi krediler hafif yükseldi. TL cinsi mevduat faizleri %14-16 aralığına, TL cinsi kredi faizleri %17-25 aralığına yükseldi. Gerçek kişilerin döviz mevduatları (DTH) 115,6 milyar dolar ile önceki haftaya göre değişmedi, tüzel kişilerin 0,4 milyar dolar düşüşle 86,8 milyar dolara geriledi; yurt dışı mevduatlar 0,3 milyar dolar düşüşle 24,3 milyar dolara geriledi, böylece toplam DTH büyüklüğü 3 Aralık haftasında 1,1 milyar dolar düşüşle 228,6 milyar dolar oldu. Bankacılık sistemi yabancı para net genel pozisyonu önceki haftaya göre 0,7 milyar dolar düşüşle 4,0 milyar dolar seviyesine geriledi. Merkez Bankasında tutulan uluslararası rezervler 124,0 milyar dolar ile önceki haftaya göre 2,1 milyar dolar azaldı; altın rezervleri 39,0 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,1 milyar dolar, brüt döviz rezervleri 85,0 milyar dolar ile önceki haftaya göre 2,0 milyar dolar düştü. Merkez Bankasının net rezerv açığı önceki haftaya göre 2,0 milyar dolar artışla 22,9 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yurtdışında yerleşik kişilerin mülkiyetindeki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stokları toplamı 24,3 milyar dolar ile bir önceki haftaya göre 1,6 milyar dolar geriledi. Yurt dışı yerleşikler 3 Aralık ile biten haftada hisse senetlerinde 162 milyon dolarlık, DİBS’te 13 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi.
Kaynak: Turkey Data Monitor
17 ARALIK 2021, CUMA
BOJ PARA POLİTİKASI KARARI – BOJ
Japonya Merkez Bankası (BOJ) Aralık ayı toplantısında sıfır faiz politikasını sürdürecek. Covid-19 kaynaklı kısıtlamaların gevşetilmesinin katkısıyla perakende satışlarda artış, imalat sektöründe büyüme, makine siparişlerinde iyileşme, ihracatta artış, işsizlik oranında azalma, enflasyonist baskıda artış görüyoruz. Ekonomik görünümdeki iyileşmenin de etkisiyle 2021 yılı başından itibaren BOJ’un varlık alımlarında (grafikte turuncu çubuklar) kısmen de olsa aşağı doğru bir eğilim ortaya koyduğunu ekleyelim. Toplantıda ekonomiye yönelik değerlendirmelere odaklanacağız.
Kaynak: Turkey Data Monitor
EKİM AYI KISA VADELİ TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU – TCMB
2021 yılı Eylül ayında Türkiye’nin toplam kısa vadeli dış borç stoku önceki aya göre 1,5 milyar dolar düşüşle 124,4 milyar dolar seviyesine gerilemişti. Eylül ayı itibarıyla gelecek 12-aylık dönemde vadesi dolacak toplam dış borç stoku önceki aya göre 1,8 milyar düşüşle 167,4 milyar dolara gerilemişti. Aşağıdaki grafikte görüleceği gibi özel sektör finans dışı kuruluşlar kısa vadeli dış borcunu (grafikte mavi çubukar) Haziran 2020’den bu yana artırmaya devam ediyor.
6 Aralık 2021’de hayatımın bir ilkini yaşadım. 1994 ve 2004 yılllarında lisans ve lisans üstü diplomalarımı aldığım ve toplamda 7,5 yılımı geçirdiğim Boğaziçi Üniversitesi’nde (BÜ) ilk kez Mühendislik Kulübü’nün (ENSO) hazırladığı “Boğaziçi İş Dünyası Ödülleri” törenine katıldım. Hem ENSO hem öğrenciler hem de ödül alan tüm şirket temsilcileri adına mutlu oldum, gururlandım. Adaylar ENSO tarafından belirleniyor, bir anket ile BÜ öğrencilerine sunuluyor, oylama sonuçlarına göre ödüller dağıtılıyor.
Etkinliğe katılan ve gözleri pırıl pırıl parlayan tüm öğrencileri, ileride o kürsüde ödül alırken hayal ettim. Yolunuz ve şansınız her daim açık olsun.
Ödül töreniyle ilgili gözlemlerimi ve düşüncelerimi yazmaya başlarken hangi duyguların etkisi altında olduğumu aklıma ilk geldiği sırayla paylaşmak istiyorum:
Gurur, mutluluk, sevgi, azim, heyecan, kararlılık, kendine güven.
Eğitim sektörünün, fiziksel ve zihinsel büyük emeklerin ortaya konduğu, ekonominin temelini sağlamlaştıran en önemli sektör olduğuna inanıyorum. ENSO gibi birçok kulüp, dernek, vakıf, kurum ve kuruluşlar ödüllendirme mekanizmasında yer alarak, domino etkisiyle sürdürülebilir bir ekonomi için motivasyon rolü üstleniyor.
Törende, Z-kuşağının dikkatini çekmeyi başarmış şirketlerin ödüllerini şirket temsilcileri aldı. Kürsüye çıkan şirket temsilcilerinin “Bu ödülü, şirketimizin tüm çalışanları adına alıyorum” diyerek ‘başarıda paylaşımı’ vurgulamaları çok anlamlıydı. Paylaşarak, motive ederek, motive olarak aynı hedefe birlikte yürümek başarıyı da beraberinde getiriyor. Kazanılan ödüller ise birlik ve beraberliği simgeliyor.
Beyinde, ödül sisteminin varlığı ilk kez 1953 yılında McGill Üniversitesi’nde James Olds ve Peter M. Milner tarafından keşfediliyor. Bu iki bilim insanı nörobilim (sinirbilimi) alanında fareler üzerinde yaptıkları çalışmayı 1954 yılında yayınladıkları bir makaleyle duyuruyorlar. Dünya, bu makaleyle sinir sisteminin davranış üzerindeki etkileri konusunda yeni ve derin bir çalışma alanıyla tanışıyor.
Psikoloji ve davranışsal ekonomi konularında günümüze kadar gelen akademik çalışmalardan ödül-motivasyon-performans (ÖMP) üçgenini sorgulayanları hızlıca taradım. Ödüllerin motivasyon etkisi yarattığına elbette inanıyorum. Ancak bazı durumlarda ÖMP üçgeni sağlıklı çalışmayabiliyor. Çalışanın yaşı, cinsiyeti, medeni durumu, ödülün parasal olup olmadığı gibi faktörler motivasyonu, dolayısıyla da performansı farklı şekillerde etkileyebiliyor. Parasal ödüller motivasyonu düşürebilirken, parasal olmayan ödüller (örneğin sözlü bir takdir) kısa sürede motivasyonu tetikleyebiliyor. Dahası, para ödülü verilenlerin motivasyonu, eş değerde hediye verilenlerden daha düşük kalabiliyor.
Özetle, her ödülün yarattığı motivasyon, kişiden kişiye değişebiliyor. Dolayısıyla, çalışanlarını iyi tanıyan şirketler, çalışanlarına geniş bir yelpazede motivasyon artırıcı seçenekler sunarak ÖMP üçgeninin sağlıklı çalışmasını sağlayabiliyor, sürdürülebilirlik yolunda sağlam adımlar atabiliyor.
Bu sebeplerle;
. İnsan kaynakları ve performans modellerinin ihtiyaçlara cevap verebilmesini, zamana ve şartlara uyum sağlayabilmesini,
. Şirketlerin, kişisel ve mesleki eğitimlere ağırlık vermesini,
. Devlet tarafında ise eğitim sisteminin, taşıyıcı kolon hassasiyetinde ve sürdürülebilirliği destekleyen bir yapıda kurgulanmasını önemsiyorum.
Ödül törenine katılmak üzere beni davet eden ENSO Üyesi Kayra Şener’e, bilgi akışımı canlı tutan ENSO YK Üyesi Ege Kaplangiray’a, bu düşünce ve duyguların etkisinde kalarak keyifli bir yolculuğa çıkmamı sağladıkları için teşekkür ediyorum.
6 – 10 Aralık haftasında Kasım ayına ilişkin olarak TCMB anketinde enflasyon, faiz ve kur beklentilerinde yükseliş; Ekim ayına ilişkin olarak reel döviz kurunda sert düşüş, dış ticaret haddinde gerileme, inşaat maliyetlerinde artış göreceğiz.
6 ARALIK 2021, PAZARTESİ
KASIM AYI REEL EFEKTİF DÖVİZ KURU – TCMB
Ekim ayında TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru (REDK) aylık 2,56 puan azalışla 60,4 seviyesine gerilemiş, TL’deki değer kaybı Ekim ayında hızlanmıştı. Aşağıdaki grafikte yarı yarıya dolar ve eurodan oluşan döviz sepetindeki yıllık bazda artışların/azalışların (sarı çizgi), REDK’da (grafikte mavi çizgi) ters yönlü olarak azalış/artışlara sebep olduğunu görüyoruz. Kasım ayında döviz sepetinde yaşanan sert artış, REDK’de sert düşüş etkisi yaratacak.
Kaynak: Turkey Data Monitor
7 ARALIK 2021, SALI
KASIM AYI HAZİNE NAKİT DENGESİ – TCMB
Hazine nakit dengesi Ekim ayında 5,2 milyar TL açık vermiş, böylece yılın ilk on ayında nakit açığı 80,2 milyar TL olmuş, Hazine net olarak 110,9 milyar TL borçlanmıştı. Ekim ayında gelirler 123,7 milyar TL’ye yükselirken giderler 129,0 milyar TL’ye gerilemişti. 2020 yılı Ocak-Ekim döneminde 147,6 milyar TL açık kaydedilmiş, 2020 yılı toplamında nakit açığı 181,9 milyar TL olmuştu.
Kaynak: Turkey Data Monitor
9 ARALIK 2021, PERŞEMBE
3 ARALIK 2021 TARİHLİ HAFTALIK PARA VE BANKA VERİLERİ – BDDK, TCMB
26 Kasım ile biten haftada piyasadaki likiditeyi gösteren parasal göstergeler (M1, M2, M3) kurdaki sert yükselişin etkisiyle önceki haftaya göre sert yükseldi.. TL cinsi mevduatlar önceki haftaya göre hafif yükselirken, düşen kredi faizlerinin etkisiyle TL cinsi krediler haftalık %1,6’lık sert yükseliş kaydetti. TL cinsi mevduat faizleri %10-16 aralığına, TL cinsi kredi faizleri %16-25 aralığına geriledi. Gerçek kişilerin döviz mevduatları (DTH) önceki haftaya göre 0,2 milyar dolar düşüşle 115,6 milyar dolara, tüzel kişilerin 1,3 milyar dolar düşüşle 87,2 milyar dolara geriledi; yurt dışı mevduatlar 0,1 milyar dolar artışla 24,5 milyar dolara yükseldi, böylece toplam DTH büyüklüğü 26 Kasım haftasında 0,9 milyar dolar düşüşle 229,8 milyar dolar oldu. Bankacılık sistemi yabancı para net genel pozisyonu önceki haftaya göre 0,3 milyar dolar düşüşle 4,7 milyar dolar seviyesine geriledi. Merkez Bankasında tutulan uluslararası rezervler 126,1 milyar dolar ile önceki haftaya göre 2,3 milyar dolar azaldı; altın rezervleri 39,1 milyar dolar ile önceki haftaya göre 1,4 milyar dolar, brüt döviz rezervleri 87,9 milyar dolar ile önceki haftaya göre 0,9 milyar dolar düştü. Merkez Bankasının net rezerv açığı önceki haftaya göre 2,4 milyar dolar artışla 20,9 milyar dolar seviyesine yükseldi. Yurtdışında yerleşik kişilerin mülkiyetindeki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi (DİBS) stokları toplamı 25,9 milyar dolar ile bir önceki haftaya göre 3,6 milyar dolar geriledi. Yurt dışı yerleşikler 26 Kasım ile biten haftada hisse senetlerinde 65 milyon dolarlık net satış, DİBS’te 580 milyon dolarlık net satış gerçekleştirdi.
Merkez Bankası Kasım ayı Piyasa Katılımcıları Anketi sonuçlarına göre TÜFE’nin aylık artışı %1,77’ye gerilemiş, yıl sonu TÜFE beklentisi %19,31’e yükselmişti. Yıl sonu Dolar/TL kur beklentisi 9,979’a yükselmişti. Yıl sonu cari işlemler açığı toplamı 19,2 milyar dolara, 2022 yılında ise 19,0 milyar dolar seviyesine gerilemesi bekleniyordu. 2021 yılı GSYH büyüme beklentisi %9,19’a yükselirken 2022 yıl sonu büyüme beklentisi %4,15 ile değişmedi. Anket sonuçlarından Merkez Bankasının 18 Kasım toplantısında politika faizini %15,0-15,5’e düşüreceği beklentisi vardı. Nitekim TCMB Kasım ayı toplantısında politika faizini %15’e düşürdü. Kasım ayı sonunda döviz kurundaki sert artışların etkisiyle enflasyon, faiz ve kur beklentilerinde yukarı yönlü değişimler göreceğiz.
Kaynak: Turkey Data Monitor
EKİM AYI DIŞ TİCARET ENDEKSLERİ – TÜİK
İhracat birim değer endeksi Eylül’de bir önceki yılın aynı ayına göre %11,8, ithalat birim değer endeksi %23,4 artış kaydetmişti. Miktar endeksleri ise yıllık bazda ihracatta %16,3 artmış, ithalatta %9,2 azalmıştı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise ihracat miktar endeksi önceki aya göre %1,0, ithalat miktar endeksi %3,2 azalmıştı. İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine bölünmesiyle hesaplanan dış ticaret haddi, Eylül ayında 88,4 seviyesine yükselmişti. Ekim ayında ithalatın önceki aya göre yatay kalması, ihracatın ise aylık %9,9’luk artış kaydetmesi miktar endekslerinde ihracatı yukarı çekecektir. Ekim ayında kurdaki yükselişin ithalat birim fiyatlarını yukarı çekebilir.
Kaynak: Turkey Data Monitor
EKİM AYI İŞGÜCÜ VERİLERİ – TÜİK
Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde mevsim etkisinden arındırılmış işsiz sayısı 2021 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre 70 bin kişi azalarak 3 milyon 794 bin kişi olmuş, işsizlik oranı 0,3 yüzde puanlık azalışla %11,5 seviyesine yükselmişti.
Kaynak: TÜİK
EKİM AYI İNŞAAT MALİYET ENDEKSİ – TÜİK
İnşaat maliyet endeksi Eylül ayında aylık %0,25, yıllık %39,54, artış kaydetmişti. Bir önceki aya göre malzeme endeksi %0,41 artmış; işçilik endeksi %0,18 azalmıştı. Bir önceki yılın aynı ayına göre ise malzeme endeksi %47,44, işçilik endeksi %22,25 artmıştı. Ekim ve Kasım aylarında döviz kurundaki sert artışın etkisiyle özellikle malzeme maliyetinde sert yükseliş göreceğiz.
ABD ekonomisi Ekim-Kasım döneminde hafiften daha ılımlıya doğru güçlü bir performans gösterdi, tedarik zinciri ve işgücü zorlukları ana belirsizlikler olarak vurgulandı.
8 Ekim-18 Kasım dönemini kapsayan ve ABD Merkez Bankası (FED) tarafından yayınlanan Aralık ayı Bej Kitap (Beige Book) raporuna göre güçlü talep artışına rağmen tedarik zinciri sorunları ve istihdam kıtlığı ekonomik büyümeyi bastırmaya devam etti.
ABD’de İmalat ve Hizmet Sektörleri Toplamı Büyümeye Devam Ediyor (endekste 50 üzeri değerler büyümeyi gösteriyor)
Ekonomik aktivite hızlandı…
Raporda artan otomobil talebine dikkat çekilirken düşük stokların satışları aşağı çektiği belirtildi. Delta varyantının yayılmasında azalma yaşanmasının etkisiyle eğlence ve konaklama faaliyetleri arttı. Malzeme ve istihdam eksikliğine rağmen inşaat sektörü ılımlı, imalat sektörü ise daha güçlü büyüdü. Konut kredilerindeki düşüşe rağmen toplam kredi talebi arttı.
Talep artışı, isgücü kıtlığı ve yüksek girdi maliyetleri fiyat baskılarını artırdı…
Çocuk bakımı, emeklilik ve Covid-19’a ilişkin güvenlik endişeleri istihdam piyasasını zorlayan ana etkenler olurken, aşı zorunluluğu işe alımları sınırladı. Söz konusu zorluklar işverenlerin ücret artışlarını yukarı çekmesine sebep oldu.
Güçlü hammadde talebi, lojistik zorluklar ve zayıf işgücü piyasası girdi maliyetlerini yukarı çekse de yarı iletken ve belli bazı çelik ürünleri stoklarının güçlü olması ile kontrat yükümlülüklerinin fiyat artışlarını engellemesi, fiyat baskılarının hafiflemesine sebep oldu.
ABD’de Enflasyon Yıllık %6 Seviyesini Aştı
Riskler canlılığını koruyor…
Raporda, ABD ekonomisine yönelik en büyük belirsizliğin “tedarik zinciri ve işgücü zorluklarının ne zaman hafifleyeceği” olduğu vurgulandı.
ABD ekonomisinin güçlü seyri FED’i gevşek para politikasından adım adım uzaklaştırıyor…
14-15 Aralık para politikası toplantısında FED, pandemi kaynaklı varlık alım programını daha erken sonlandırmayı tartışacak. Piyasalar, FED’in 2022 yılı ikinci çeyreği başında faiz artırımı yapacağını fiyatlıyor.
IHS Markit verilerine göre küresel imalat sektörü Kasım ayında büyümesini sürdürdü, girdi maliyetlerindeki artış hızlandı. Pandemi kaynaklı sıkıntılar ve yüksek fiyat artışlarına bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmaya yönelerek üretim artışını destekledi. Hammadde sıkıntısı ara malı üretiminde zayıflığa sebep olurken, pandemi kaynaklı belirsizliklerin de etkisiyle küresel çapta imalatçılar yatırım malı üretimini geri planda tutmaya devam etti.
JP Morgan küresel imalat sektörü PMI endeksi (aşağıdaki grafikte yeşil çizgi) Kasım ayında aylık 0,1 puan düşüşle 54,2 seviyesine geriledi. Endeksin 50 üzerindeki değerler sektörün önceki aya göre büyüdüğünü, altındaki değerler ise küçüldüğünü gösteriyor.
Kaynak: JP Morgan, IHS Markit
Küresel imalat sektöründe tüketim malı PMI endeksi (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) yükselişini hızlandırırken, ara malı (mavi çizgi) ve yatırım malı (mor çizgi) PMI endekslerindeki yavaşlama devam etti.
Kaynak: JP Morgan, IHS Markit
Türkiye dahil 30 ülkeyi kapsayan JP Morgan küresel imalat sektörü endeksinde, önceki aya göre;
. Üretimdeki artış hızlandı,
. Yeni siparişler yavaş hızla arttı,
. Yeni ihracat siparişlerindaki artış hızlandı,
. İstihdam artışı yavaşladı,
. Girdi maliyetleri ve çıktı fiyatları yavaşlayan hızla yükseldi,
. Gelecekte üretim artışı beklentisine dair iyimserlik arttı.
IHS Markit tarafından yayınlanan ülke raporlarında Kasım ayında enflasyonist baskının bazı bölgelerde hızlı bazı bölgelerde yavaşlasa da özellikle girdi maliyetlerinde hızlanarak arttığını okuyoruz. Çin’de bazı hammadde fiyatlarındaki düşüşün girdi maliyetlerini zayıflattığına, ABD’de ise girdi maliyetlerindeki hızlanmaya rağmen çıktı fiyat artışlarında zayıflamaya işaret edildi. Küresel çapta girdi maliyetlerindeki artışların sebepleri olarak tedarik zinciri kısıtları, yüksek hammadde ve emtia fiyatları, yüksek enerji fiyatları, yüksek nakliye ücretleri sıralansa da Brezilya’da ek olarak yükselen faiz oranlarına dikkat çekildi.
Kasım ayında arz tarafında artan risklere bağlı olarak imalatçılar stoklarını artırmak amacıyla satın alımlarını hızlandırdı, sektörde üretim artışı istihdamda artışı beraberinde getirdi. İhracat tarafında ise Çin’deki yavaşlama İngiltere’nin ihracat performansını düşürürken, G. Kore ve Japonya’da Asya-Pasifik ve Güney Doğu Asya’dan gelen taleplerin desteğiyle ihracat hızlandı. Avrupa, Hindistan, Rusya ve Uzak Doğu’da ihracat yavaşlayarak da olsa artışını sürdürdü. Benzer olarak Türkiye’de de üretim (aşağıdaki grafikte kırmızı çizgi) ve istihdam arttı, ihracat siparişleri zayıfladı, maliyetler ve satış fiyatları sert yükseldi.
Dr. Fulya Gürbüz 