Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), 08/02/2020 tarihli ve 8860 Sayılı Kararı ile bankaların yurtdışı yerleşiklerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan ve vadede TL alım yönünde gerçekleştirecekleri para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlerin toplamının bankaların en son hesapladıkları yasal özkaynaklarının %25 olan sınırını %10 seviyesine indirdi. Yayınlanan basın açıklamasında söz konusu oranın günlük olarak solo ve konsolide bazda hesaplanması uygulamalarına devam edileceği, mevcut aşımlar giderilinceye kadar yeni bir işlem yapılamayacağı ve bu mahiyetteki vadesi gelen işlemlerin yenilenemeyeceği belirtiliyor.
Para swap örneğiyle açıklayalım…
Şu detaya dikkat: İşlemin bir bacağı döviz, bir bacağı TL olacak ve yurtiçi banka vadede TL alacak.
Diyelim ki, yurtiçi banka döviz ihtiyacını karşılamak amacıyla yurtdışı yerleşik bir banka ile belirli bir vade için para swapı anlaşması yapıyor.
Vade başında yurtiçi banka, yurtdışı yerleşik bankadan ihtiyacı olan dövizi belirli bir faiz karşılığında alırken, yurt dışı bankaya belirli bir faiz oranıyla TL veriyor.
Vade geldiğinde yurtiçi banka döviz borcunu faiziyle birlikte yurtdışı yerleşik bankaya öderken, yurtdışı banka TL borcunu faiziyle birlikte yurtiçi bankaya ödüyor.
Diyelim ki, vade tarihinde yurtiçi bankanın yeni bir döviz ihtiyacı doğdu. Banka BDDK’nın %10’luk sınırına ulaşmışsa döviz ihtiyacını nasıl karşılayacak?
Seçeneklerden biri döviz fazlası olan yurt içi bir bankayla TL karşılığı swap anlaşması yapacak ya da son borç merci olan TCMB’ye başvuracak. Yurtiçi banka, TCMB ile döviz depo işlemi yapabilir veya eğer aynı gün TCMB döviz satım ihalesi açmışsa yurtiçi banka ihale yoluyla ihtiyacı olan dövizi edinebilir.
BDDK’nın son hamlesi ne anlama geliyor?
Öncelikle BDDK’nın, Mart 2019’da Londra’da yaşanan TL krizinin TL swap faizlerini dört haneli seviyelere çıkarması gibi bir etkisi olmayacaktır.
BDDK, Suriye sınırı ve koronavirüs salgını gibi artan jeopolitik risklere karşılık, yabancı bankaların swap işlemleri ile TL’yi manipülatif şekilde dalgalandırmasının önüne bir engel koymuş olabilir.
Dr. Fulya Gürbüz
Dr. Fulya Gürbüz 